سرمایه داری مرد | قاتل: فئودالیسم
مقدمه:
در دنیایی که غولهای فناوری بر بستر اینترنت فرمانروایی میکنند، این پرسش مطرح میشود که آیا نظام سرمایه داری به پایان راه خود رسیده است؟ یانیس واروفاکیس، اقتصاددان برجسته و نویسنده کتاب مطرح «حرف هایی با دخترم درباره اقتصاد»، در کتاب سرمایه داری مرد قاتل: فئودالیسم فناورانه چنین استدلال میکند که ما شاهد ظهور نظامی جدید تحت عنوان «فئودالیسم فناورانه» هستیم. در این نظام، شرکتهای فناوری اطلاعات همانند اربابان فئودال عمل کرده و بر جریان داده، زیرساختهای دیجیتال و در نهایت، نحوهی زندگی ما تسلط مییابند. این نوشتار با بررسی ماهیت فئودالیسم فناورانه، پیامدهای آن بر اقتصاد و جامعه و همچنین راهحلهای مقابله با آن، به تحلیل دیدگاههای واروفاکیس میپردازد.
نگاهی به کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه)
در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) ، یانیس واروفاکیس بر این نظر است که سرمایه داری دیگر نظام حاکم بر جهان نیست و عصر جدیدی از اقتصاد آغاز شده است. او معتقد است که بحرانهای مالی و همهگیریها، با هدایت سرمایههای هنگفت به سمت شرکتهای بزرگ فناوری، قدرت آنها را بر تمام جنبههای اقتصاد تقویت کرده است.
واروفاکیس با تکیه بر استدلالهای تاریخی و اقتصادی، ظهور فئودالیسم فناورانه را به عنوان جانشین سرمایه داری مطرح میکند. در این نظام، غولهای فناوری به اربابان فئودالی جدید تبدیل شدهاند و با کنترل پلتفرمها و جریان داده، بر زندگی و کسب و کار انسانها سلطه مییابند.
عصر سرمایهداری اطلاعات
سرمایهداری، به عنوان نظامی مبتنی بر مالکیت خصوصی ابزار تولید و رقابت آزاد، برای قرنها بر ساختار اقتصادی و اجتماعی جوامع بشری سیطره داشته است. اما با ظهور فناوری اطلاعات و نفوذ روزافزون آن در تمامی ارکان زندگی، این پرسش مطرح میشود که آیا الگوی سنتی سرمایهداری همچنان کارآمد است و یا شاهد ظهور نظامی نوین در بستر اینترنت هستیم؟
یانیس واروفاکیس، وزیر اسبق دارایی یونان و از چهرههای برجستهی اقتصاد سیاسی، در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) نظریهای چالشبرانگیز را مطرح میکند. او معتقد است که با قدرت گرفتن شرکتهای بزرگ فناوری اطلاعات، شاهد شکلگیری نظامی شبیه به «فئودالیسم» هستیم. در نظام فئودالیسم قرون وسطی، اربابان بر زمین و رعیتها فرمانروایی میکردند. واروفاکیس استدلال میکند که در عصر حاضر، غولهای فناوری همانند اربابان فئودال عمل کرده و بر جریان داده، زیرساختهای دیجیتال و در نهایت، شیوهی زندگی ما تسلط مییابند.
فئودالیسم کلاسیک: مدلی برای درک عصر حاضر؟
فئودالیسم نظامی اجتماعی-اقتصادی بود که در اروپای پس از فروپاشی امپراتوری روم غربی پدیدار شد و تا قرن پانزدهم میلادی ادامه یافت. در این نظام، اربابان فئودال مالکیت زمین را در اختیار داشتند و رعیتها در ازای دریافت حق سکونت و حمایت، به آنها وفادار بوده و به کشت و زرع زمین میپرداختند. قدرت سیاسی و اقتصادی به شدت متمرکز بود و طبقات اجتماعی از تحرک کمی برخوردار بودند.
یانیس واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) با برقراری مشابهتهایی میان نظام فئودالیسم و عصر حاضر، استدلال میکند که در فئودالیسم فناورانه، داده همانند زمین در قرون وسطی، ارزشمندترین دارایی محسوب میشود. شرکتهای فناوری اطلاعات با انحصار دادههای کاربران، بر جریان اطلاعات تسلط یافته و از این طریق، قدرت و ثروت هنگفتی به دست میآورند.
ویژگیهای فئودالیسم فناورانه
واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) برای تبیین مفهوم فئودالیسم فناورانه به سه ویژگی کلیدی این نظام اشاره میکند:
- کنترل بر داده: ارزشمندتر از نفت
در عصر حاضر، داده به عنوان مادهی اولیهی بسیاری از فرآیندها و فعالیتهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. شرکتهای فناوری اطلاعات با جمعآوری و تحلیل انبوه دادههای کاربران، بر جریان اطلاعات تسلط یافته و از این طریق، قدرت و ثروت هنگفتی به دست میآورند. این دادهها شامل اطلاعات شخصی، علایق، رفتارها و ترجیحات کاربران میشود که برای تبلیغات هدفمند، توسعه محصولات و خدمات جدید و حتی پیشبینی رفتار انسان مورد استفاده قرار میگیرد.
واروفاکیس در این زمینه به قدرت شرکتهایی مانند گوگل، فیسبوک و آمازون اشاره میکند که با در اختیار داشتن انبوه دادههای کاربران، به غولهای قدرتمندی در دنیای دیجیتال تبدیل شدهاند.
- انحصار زیرساختهای دیجیتال
شرکتهای فناوری اطلاعات با سرمایهگذاریهای کلان در زیرساختهای دیجیتال مانند پلتفرمهای آنلاین، شبکههای اجتماعی و موتورهای جستجو، بر بستر اینترنت تسلط یافتهاند. این انحصار قدرت این شرکتها را برای کنترل جریان اطلاعات و ارائه خدمات به کاربران افزایش میدهد.
واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) در این زمینه به پلتفرمهایی مانند گوگلپلی و اپاستور اشاره میکند که دروازهی ورود به دنیای دیجیتال برای بسیاری از کاربران محسوب میشوند. این پلتفرمها با اعمال قوانین و مقررات خاص خود، میتوانند تا حد زیادی بر نحوهی فعالیت سایر شرکتها و توسعهدهندگان در فضای آنلاین تاثیر بگذارند.
- مهندسی رفتار و کنترل ذهن
شرکتهای فناوری اطلاعات با استفاده از الگوریتمهای پیچیده و هوش مصنوعی، میتوانند رفتار و اندیشهی کاربران را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهند. این امر از طریق تبلیغات هدفمند، پیشنهاد محصولات و خدمات مرتبط با علایق کاربران و حتی انتشار اخبار و اطلاعاتی که با باورها و گرایشهای آنها همسو باشد، صورت میگیرد.
واروفاکیس در این زمینه به قدرت فیسبوک در انتشار اخبار جعلی و اطلاعات نادرست اشاره میکند. این پلتفرم با استفاده از الگوریتمهای خود، محتوایی را به کاربران نشان میدهد که بیشتر احتمال دارد آن را مشاهده، لایک و به اشتراک بگذارند. این امر میتواند منجر به ایجاد حبابهای اطلاعاتی و قطبی شدن جامعه شود.
آیا راهحلی وجود دارد؟: مقابله با سلطهی فئودالیسم فناورانه
با توجه به چالشها و پیامدهای فئودالیسم فناورانه، یانیس واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) به ارائه راهحلهایی برای مقابله با سلطهی غولهای دیجیتال میپردازد. از جملهی این راهحلها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازتعریف مالکیت داده
در حال حاضر، مالکیت دادهها در اختیار شرکتهای فناوری اطلاعات است. واروفاکیس پیشنهاد میکند که با اعطای مالکیت داده به کاربران، آنها بتوانند بر نحوهی جمعآوری، استفاده و به اشتراکگذاری اطلاعات خود کنترل داشته باشند. این امر میتواند از طریق پلتفرمهای مبتنی بر بلاکچین و سایر فناوریهای نوین صورت گیرد.
- تنظیم مقررات غولهای فناوری
واروفاکیس معتقد است که لازم است دولتها با وضع قوانین و مقررات جدید، بر فعالیتهای غولهای فناوری نظارت داشته باشند. این قوانین باید به منظور جلوگیری از انحصار، ترویج رقابت و حفظ حقوق کاربران وضع شوند.
- ترویج سواد دیجیتال و آگاهی اجتماعی
یکی از راههای مقابله با فئودالیسم فناورانه، افزایش سواد دیجیتال و آگاهی اجتماعی کاربران است. افراد باید بدانند که چگونه از دادههای خود محافظت کنند، از حریم خصوصی خود در فضای آنلاین مراقبت کنند و در برابر تبلیغات هدفمند و مهندسی رفتار شرکتهای فناوری اطلاعات هوشیار باشند.
- توسعه فناوریهای جایگزین
واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد همچنین بر لزوم توسعه فناوریهای جایگزین و پلتفرمهای غیرمتمرکز تاکید میکند. این پلتفرمها باید بر پایهی اصول حریم خصوصی، شفافیت و دموکراسی بنا شوند و به کاربران امکان کنترل بیشتر بر دادهها و فعالیتهای خود در فضای آنلاین را بدهند.
- ایجاد جنبشهای اجتماعی
واروفاکیس معتقد است که برای مقابله با فئودالیسم فناورانه، نیازمند ایجاد جنبشهای اجتماعی و سیاسی هستیم. این جنبشها باید با هدف آگاهیرسانی به مردم، ترویج راهحلهای جایگزین و اعمال فشار بر دولتها و شرکتهای فناوری اطلاعات فعالیت کنند.
سخن پایانی: بازآفرینی سرمایهداری یا تولد نظامی نوین؟
کتاب سرمایه داری مرد (قاتل: فئودالیسم فناورانه) اثر یانیس واروفاکیس، تصویری هشداردهنده از آیندهی جوامع بشری در عصر دیجیتال ارائه میدهد. او با نقد نظام سرمایهداری و تسلط غولهای فناوری بر داده و زیرساختهای دیجیتال، به دنبال یافتن راهحلهایی برای مقابله با این چالشها است.
دیدگاههای واروفاکیس در کتاب سرمایه داری مرد، بحثها و مناظرههای زیادی را در میان اندیشمندان، سیاستمداران و فعالان اجتماعی برانگیخته است. برخی از منتقدان، نظرات او را اغراقآمیز و غیرواقعی میدانند. اما فارغ از اینکه با تمام دیدگاههای واروفاکیس موافق باشیم یا نه، کتاب او به ما کمک میکند تا به طور عمیقتر به ماهیت فئودالیسم فناورانه، پیامدهای آن بر اقتصاد و جامعه و راهحلهای مقابله با آن فکر کنیم.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.