کتاب آن چنان که بودیم

تاریخ معاصر از زبان لیلی گلستان

در میان تاریخ معاصر فرهنگ و هنر ایران، نام لیلی گلستان همواره با ترجمه‌های دقیق و جریان‌ساز و البته گالری‌داری پیشرو و تاثیرگذارش عجین بوده است اما کتاب آن چنان که بودیم فرصتی مغتنم فراهم می‌آورد تا با وجهی دیگر از این شخصیت فرهنگی برجسته آشنا شویم: نویسنده‌ای با نگاهی تیزبین و قلمی صریح که خاطرات، دیدگاه‌ها و تاملات خود را در گذر ایام به رشته تحریر درآورده است.

این اثر که در سال ۱۳۹۷ توسط نشر حرفه هنرمند به چاپ رسیده بود و امسال انتشارات چشمه نشر آن را به عهده گرفته است. مجموعه‌ای از یادداشت‌ها، مقالات و گفت‌وگوهایی است که گلستان طی سالیان متمادی در مطبوعات منتشر کرده و حال در قالبی واحد، آینه‌ای از آن چنان که او بوده را پیش روی خواننده قرار می‌دهد.

لیلی گلستان این‌بار نه مترجم، بلکه راوی روزگار

کتاب آن چنان که بودیم گشت‌وگذاری است در ذهن و زندگی زنی که در کانون تحولات فرهنگی و هنری ایران زیسته و خود نیز در شکل‌گیری بخشی از آن نقشی فعال داشته است. این کتاب، در واقع منتخبی از نوشته‌های پراکنده لیلی گلستان در جراید مختلف طی چند دهه است؛ از یادداشت‌هایی درباره کتاب‌ها و گالری‌اش گرفته تا نظرات شخصی او درباره مسائل گوناگون فرهنگی و اجتماعی.

به گفته خود نویسنده، کتاب آن چنان که بودیم دو هدف عمده را دنبال می‌کند: نخست، آشنا ساختن خواننده با نگاه شخصی او به مسائل و دوم، ارائه نوعی تاریخ‌نگاری از چهل سال از مهم‌ترین سال‌های تاریخ این مملکت. این رویکرد، کتاب را از یک مجموعه یادداشت صرف فراتر برده و به آن بعدی مستندگونه و اجتماعی می‌بخشد.

کتاب آن چنان که بودیم لیلی گلستان دیدگاه‌ها و دغدغه‌هایش را بی‌پرده با خواننده در میان می‌گذارد. او از بیان نظرات چالش‌برانگیز ابایی ندارد و همین جسارت، به نوشته‌هایش اعتباری ویژه می‌بخشد. برای مثال، در بخشی از کتاب می‌خوانیم:

«بهترین دوران زندگی‌ام سال‌های مدرسه بود وای! در راه مدرسه چه‌ها که نمی‌کردیم، چقدر خوش میگذشت، در کلاس چقدر شیطنت می‌کردیم. تخته‌ی سیاه و دست‌های گچی؛ زنگ‌های تفریح چه آتشی می‌سوزاندیم…» نه! من از آن دسته آدم‌هایی که از این حرف‌ها می‌زنند نیستم. اصلاً و ابداً. از مدرسه و درس متنفر بودم. از معلم، از کلاس درس، از زنگ‌های تفریح و حتی از راه مدرسه به خانه و خانه به مدرسه. اصلاً از این طرز یادگیری بدم می‌آمد و می‌آید. ترجیح می‌دهم به روش خودم، آرام از زندگی یاد بگیرم.»

این نوع نگاه مستقل و گاه ساختارشکن، در سراسر کتاب آن چنان که بودیم جریان دارد و خواننده را با زنی مواجه می‌کند که همواره تلاش داشته تا جهان را از منظر منحصربه‌فرد خود ببیند و تفسیر کند.