کتاب ملکوت

ماجرای یک جن‌گیری

کتاب ملکوت به عنوان بلندترین داستان بهرام صادقی در یک نشست چند ساعته نوشته شد و اولین بار در جلسات ادبی جُنگ اصفهان خوانده شد. داستان ملکوت روایتگر ماجراجویی چهار دوست است که یکی از آن‌ها دچار جن‌زدگی شده است. او که با نام آقای مودت به ما شناسانده می‌شود، توسط دوستانش نزد تنها پزشک شهر به نام دکتر حاتم می‌رود. دکتر حاتم جن را بدن آقای مودت خارج می‌کند و در مکالمه‌ای با یکی از دوستان آقای مودت، از زندگی خود می‌گوید.

در همین نقطه ما به داستان اصلی ملکوت و شخصیت محوری این داستان یعنی دکتر حاتم و شخصیتی با نام م.ل به عنوان همراه همیشگی دکتر آشنا می‌شویم. نقص جسمی و بحران ذهنی آقای مودت و خلق بیمار شخصیت م.ل، ما را وارد داستانی هولناک و پر کشش می‌کند. روایتی داستان ملکوت در ساختار و محتوا پر است از تحقیر مظاهر و الزامات زندگی و البته نمادپردازی، ابهام و تکنیک‌هایی استفاده شده در داستان‌های پلیسی-جنایی.

انتشار کتاب ملکوت نوید اتفاقی نو در ادبیات معاصر ایران بود که وامدار سنتی مدرن از بزرگانی چون هدایت بود. ملکوت صادقی به عنوان قله‌ای در میان آثارش، موجب افزایش ظرفیت‌های تازه در ادبیات معاصر ایران شد. این ظرفیت‌ها از ابتدا با مخاطب همراه می‌شوند.

کتاب ملکوت از نگاه دیگران

جعفر مدرس صداقی درباره ملکوت و شیوه کار صادقی در کتاب ملکوت، می‌گوید:

“دلبستگی محافل روشنفکری ما به عوالم و هم انگیز و مالیخولیایی بوف کور مقدمه و پیشدرامدی بود و زمین‌های فراهم کرد برای دلبستگی به آنچه از ادبیات گروتسک اروپای قرن بیستم و از ادبیات پوچی دستگیرمان شده بود و این دلبستگی که با ترجمه‌های صادق هدایت از کافکا تداوم یافت با ترجمه‌هایی از آثار ژان پل سارتر و آلبر کامو و نمایشنامه‌های اوژن یونسکو و ساموئل بکت تبدیل شد به یک شیفتگی.

آثار و عوارض این شیفتگی را هم در ملکوت و داستانهای سنگر و قمقمه‌های خالی می‌بینیم و هم در نمایشنامه‌های بهمن فرسی و عباس نعلبندیان. تلفات و ویرانی و وحشت دو جنگ جهانی در اروپا بستری فراهم کرد برای بالیدن ادبیات پوچی در اروپا و سرخوردگی و ناامیدی بعد از کودتای مرداد ۱۳۳۲ هم بستری به وجود آورد برای اشاعه این ادبیات از طریق ترجمه‌ها و بالیدن گونه وطنی این ادبیات در جامعه ما.”

او سعی داشت در هر داستان، شیوه تازه‌ای برای بیان مفاهیم مورد نظرش پیدا کند. از این رو در هر کارش با تجربه جدیدی مواجه می‌شویم. در متن آثار صادقی، کشف و شهود ناشناختگی و امور رازآمیز به شکلی طبیعی در داستان جاری می‌شوند تا همواره احساس رخدادی قریب‌الوقوع برای مخاطب گوشزد شود. از بهرام صادقی جز داستان بلند ملکوت، که برای اولین بار در شماره دی ماه سال 1341 کتاب هفته چاپ شد، مجموعه داستان سنگر و قمقمه‌های خالی و چند داستان پراکنده در نشریات باقی است.

محمدرضا اصلانی نیز یادداشت‌های پراکنده، اشعار و داستان‌های چاپ نشده صادقی را در مجموعه بهرام صادقی: بازمانده‌های غریبی آشنا در سال ۱۳۸۴ گردآوردی کرد.

از اقتباس‌هایی که از آثار صادقی صورت گرفت می‌توان به اقتباس سینمایی خسرو هریتاش در سال ۱۳۵۵ بر اساس کتاب ملکوت در فیلمی به همین نام اشاره کرد که البته به نمایش عمومی هم در نیامد و تنها در یک اکران جشنواره‌ای به نمایش درآمد. اقتباسی دیگر نیز از داستان ملکوت به دست مانی حقیقی در فیلمی با نام اژدها وارد می‌شود در سال 1395 در سراسر کشور اکران شد.