کتاب محبس

• استل ریگو: زنی از طبقه مرفه که به زیبایی ظاهری خود به‌شدت وابسته است و به خاطر کشتن فرزند نامشروعش در این جهنم گرفتار شده. او نمی‌تواند بدون آینه یا نگاه تحسین‌آمیز دیگران، وجود خود را احساس کند و به دنبال اعتباری سطحی برای فرار از پوچی درونی خویش است.

این سه نفر به شکلی هوشمندانه انتخاب شده‌اند تا نقاط ضعف یکدیگر را هدف قرار دهند و یک مثلث عذاب ابدی را تشکیل دهند. کتاب محبس به ما نشان می‌دهد که چگونه شخصیت‌های ما در تعامل با دیگران شکل می‌گیرد و گاهی در همین تعامل نابود می‌شود.

درون‌مایه‌های اصلی: آزادی، قضاوت و نگاه دیگری

مشهورترین و کلیدی‌ترین جمله کتاب محبس از زبان گاراسن بیان می‌شود: «جهنم، دیگرانند» (L’enfer, c’est les autres). این جمله اغلب به اشتباه تفسیر می‌شود. منظور سارتر این نیست که روابط انسانی ذاتاً جهنمی است، بلکه وقتی ما اجازه می‌دهیم هویت و ارزش ما توسط نگاه و قضاوت دیگران تعریف شود، خود را در جهنمی خودساخته حبس کرده‌ایم. شخصیت‌ها در این اتاق نمی‌توانند از هم فرار کنند، همان‌طور که در زندگی نمی‌توانستند از قضاوت جامعه بگریزند.

آن‌ها توسط نگاه یکدیگر شیء‌واره شده و از آزادی خود برای تعریف «خویشتن» محروم می‌شوند. در نقطه‌ای از نمایشنامه، درِ اتاق باز می‌شود اما هیچ‌کس جرئت خروج ندارد، زیرا ترس از آزادی و مسئولیتِ پس از آن، از امنیتِ جهنمِ آشنا، هولناک‌تر است. این لحظه اوج نبوغ کتاب محبس است که نشان می‌دهد بزرگترین زندان، زندانی است که ما با ترس‌های خود می‌سازیم.

معرفی نویسنده: ژان پل سارتر، فیلسوف آزادی

ژان پل سارتر (۱۹۰۵-۱۹۸۰) فیلسوف، نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس و منتقد ادبی فرانسوی، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های مکتب اگزیستانسیالیسم و پدیده‌های قرن بیستم بود. او معتقد بود که «وجود بر ماهیت مقدم است»؛ یعنی انسان‌ها آزاد به دنیا می‌آیند و از طریق انتخاب‌هایشان هویت و ماهیت خود را می‌سازند.

سارتر در سال ۱۹۶۴ برنده جایزه نوبل ادبیات شد، اما از پذیرش آن امتناع کرد زیرا نمی‌خواست به یک «نهاد» تبدیل شود. از دیگر آثار مهم او می‌توان به رمان تهوع (La Nausée) و اثر فلسفی سترگش هستی و نیستی (L’Être et le Néant) اشاره کرد. کتاب محبس به عنوان یکی از در دسترس‌ترین و در عین حال قدرتمندترین آثار او، دروازه‌ای عالی برای ورود به دنیای اندیشه‌های این فیلسوف بزرگ است. سبک نوشتاری او در نمایشنامه‌ها، دیالوگ‌محور، پرتنش و عاری از هرگونه جزئیات اضافی است تا تمام تمرکز بر روی ایده فلسفی محوری باشد.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟

کتاب محبس یک اثر فلسفی و عمیق اما عمومی و ساده است، اما خواندن آن به گروه خاصی از مخاطبان بیشتر توصیه می‌شود:

• علاقه‌مندان به فلسفه و اگزیستانسیالیسم: اگر به دنبال درک مفاهیم کلیدی سارتر مانند آزادی، مسئولیت، ایمان بد و نگاه دیگری در قالب یک داستان جذاب و فشرده هستید، کتاب محبس بهترین نقطه شروع است.
• دوست‌داران درام‌های روان‌شناختی: کسانی که از تحلیل‌های عمیق شخصیت و تنش‌های روانی در یک محیط بسته لذت می‌برند، این نمایشنامه را میخکوب‌کننده خواهند یافت.
• دانشجویان تئاتر و ادبیات: این اثر به دلیل ساختار تک‌پرده‌ای، دیالوگ‌های قدرتمند و اهمیت تاریخی‌اش، یک متن کلاسیک و ضروری برای مطالعه است.
• خوانندگانی که به دنبال یک اثر کوتاه و عمیق هستند: اگر به دنبال کتابی هستید که در یک نشست خوانده شود اما تأثیر آن تا مدت‌ها باقی بماند، کتاب محبس انتخابی بی‌نظیر است. این کتاب برای کسانی که از چالش‌های فکری و رویارویی با سوالات بنیادین وجودی نمی‌ترسند، یک تجربه فراموش‌نشدنی خواهد بود.