کتاب سووشون شومیز

داستان مقاومت در شیراز 1320

کتاب سووشون در بستری تاریخی نوشته شده است که هم واقعیت اجتماعی دهه چهل ایران را بازتاب می‌دهد و هم نمادگرایی فرهنگی دارد. در دوران اشغال ایران توسط متفقین، فقر، قحطی، فساد قدرت و نابرابری اجتماعی بیداد می‌کند. سیمین دانشور با نثری ساده و در عین حال شاعرانه، شیراز را به تصویر می‌کشد: شهری با میراث باستانی، عرفان صوفیانه، زمین‌داران و رعیت.

شیراز در جنگ جهانی دوم

کتاب سووشون در شیراز دوران جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد، زمانی که ایران زیر تاثیر نیروهای متفقین قرار دارد. مرکزی‌ترین شخصیت داستان زری است، زنی تحصیل‌کرده و مادر سه فرزند، که در زندگی خانوادگی‌اش با همسرش یوسف خان صاحب زمین و فردی آرمان‌گرا تعامل دارد. روایت داستان از منظر زری است، او بین ارزش‌های سنتی خانوادگی و احساس تعهد نسبت به جامعه گرفتار است و می‌کوشد هویتی مستقل‌تر برای خود بسازد.

یوسف، از سوی دیگر، در موقعیتی اخلاقی دشوار قرار دارد؛ وقتی نیروهای اشغالگر تقاضای گندم زمین او را دارند، او در برابر آنها مقاومت می‌کند، زیرا نگران است که اگر محصول را بفروشند، مردم فقیر اطرافش قحطی بگیرند. این انتخاب یوسف، تنش‌هایی در زندگی خانوادگی زری و میان طبقات مختلف جامعه ایجاد می‌کند. در پس‌زمینه داستان، مفهومی نمادین و اسطوره‌ای نیز وجود دارد: سووشون اشاره دارد به سوگ سیاوش، قهرمانی شاهنامه‌ای، که تضاد بین پاکی، فداکاری و بی‌گناهی را به یاد می‌آورد.

لطافت شاعرانه بر بستر تلخ واقعیت

زبان سیمین دانشور در کتاب سووشون ساده و در عین حال لطیف و شاعرانه است. نثر او از آگاهی عمیق فرهنگی برخوردار است؛ توصیفات شیراز، عرفان محلی، رسوم سنتی، رابطه‌ی زمین‌دار رعیت و تأثیر نفوذ خارجی همه به صورت زنده و ملموس در متن روایت شده‌اند. دیالوگ‌ها به ظاهر معمولی‌اند، اما بار عاطفی و اخلاقی بالایی دارند. روایت عمدتاً اول‌شخص از منظر زری، به ما احساس نزدیکی و درون‌نگری می‌دهد.