جایزه حلقه منتقدان کتاب آمریکا، مهر تأیید نگهبانان ادبیات

در جایی که ادبیات از قدرتِ فراتر رفتن از زمان و مکان برخوردار است، تمجیدی وجود دارد که به‌عنوان معیاری برای سنجش غول‌های ادبی عمل می‌کند: جایزه حلقه منتقدان کتاب. این جایزه که توسط نگهبانان نقد ادبی طراحی شده است، صرفاً غنیمتی خاک‌گرفته روی قفسه نیست؛ بلکه نمادی از برجستگیِ هنری، تحسین منتقدان و جستجوی تزلزل‌ناپذیر برای رسیدن به کمال در جهان ادبیات محسوب می‌شود.

در یک روز خاص از تقویم و ماه خاصی از یک فصل، مخاطبان و دوست‌داران ادبیات، با اشتیاق به انتظار اعلام برنده جایزه حلقه منتقدان کتاب برای یک اثر از دنیای ادبیات انگلیسی‌زبان می‌نشینند. کانون توجه این گنج بزرگ مختصِ داستان‌نویسانی است که جرأت کرده‌اند ژرفای تجربیات بشری را کشف کنند، زندگی‌نامه‌نویسانی که زندگی‌ها را با جزئیات بی‌بدیل به تصویر کشیده‌اند و شاعرانی که ابیات‌شان اعماق قلبِ وجود ما را بازتاب می‌دهند.

به ما بپیوندید تا کاوشی را در طول تاریخ درخشان و تأثیر عمیق جایزه حلقه منتقدان کتاب آغاز کنیم؛ جایزه‌ای برای پاسداشت از روایت‌هایی که جهان ما را شکل می‌دهند و منتقدانی که اهمیت آن‌ها را روشن می‌کنند.

از یک محفل ادبی تا یک گروه ملی: تاریخچۀ حلقه ملی منتقدان کتاب

در قلب شهر نیویورک، در هتل معروف «الگونکیون» (Algonquin)، گروهی از تأثیرگذارترین منتقدان آن روزها در سال 1974 گرد هم آمدند تا آنچه را که یکی از سنگ بناهای جهان ادبی است تشکیل دهند: حلقه منتقدان کتاب (NBCC). اعضای این محفل ادبی به دنبال گسترش بحث‌های افسانه‌ای میز گردِ هتل الگونکیون و ارتقای آن به سطحی ملی بودند.

در واقع، حلقۀ ملی منتقدان با یک مأموریت واضح تأسیس شد: احترام به نویسندگیِ ممتاز و ترویج گفتگوهای ملی در مورد مطالعه، نقد و ادبیات. تأسیس این گروه پاسخی بود به نیازی که توسط جمعی از مخاطبان ادبیات ایجاد شده بود؛ آن هم در عصری که نقد ادبی با چالش‌ها و دگرگونی‌هایی روبه‌رو بود. بنیانگذاران حلقه ملی منتقدان کتاب، از جمله «جان لئونارد»، «نونا بالاکیان» و «ایوان ساندروف» سازمانی را آرزو می‌کردند که استانداردهای نقد ادبی را حفظ کند و از بهترین آثار ادبی و فرهنگی تجلیل کند.

حلقه ملی منتقدان کتاب از بدو تأسیس، انجمنی حرفه‌ای برای ویراستاران و منتقدان نقد کتاب آمریکایی بوده است. این سازمان اکنون نزدیک به 800 عضو متشکل از نویسندگان، وبلاگ‌نویسان ادبی، متخصصان نشر کتاب و دانشجویان دارد. عضویت برای کسانی آزاد است که فعالانه در بحث و بررسی کتاب‌ها شرکت می‌کنند و توانایی ارائه بستری برای شبکه‌سازی، توسعه حرفه‌ای و حمایت از کتاب‌ها را دارند.

تاریخچۀ جایزه حلقه منتقدان کتاب

در حالی که دنیای ادبی مجموعه‌ای از روایت‌های جدید را خلق می‌کند که جوهر تجربۀ مشترک انسانی را به تصویر می‌کشد، جایزه حلقه منتقدان کتاب به عنوان نقطۀ اوجی در این سمفونیِ داستان‌سرایی ظاهر می‌شود. این جایزه نشان‌دهندۀ اوج تقدیر از نویسندگانی است که آثارشان اثری پاک نشدنی بر ادبیات بر جای گذاشته است.

جایزه حلقه منتقدان کتاب یا همان جایزه حلقه ملی منتقدان کتاب (National Book Critics Circle Award)، از این جهت منحصربه‌فرد است که تنها جایزه ادبی و ملی کشور آمریکاست که برندۀ آن، توسط چشمان باهوش منتقدان انتخاب شده است. به عبارتی، حلقه ملی منتقدان کتاب هرساله گرد هم می‌آیند تا درباره آثاری که روح خوانندگان را برانگیخته و ذهن متفکران را به چالش کشیده، مشورت کنند. معیارهای جوایز این سنتِ ادبی آکنده است از اصول فکری، نوآوری‌های خلاقانه و تأثیر عمیق کلماتی که از صفحه بیرون می‌پرند و جهان را به هیجان می‌آورند!

دسته‌بندی‌های جایزه حلقه منتقدان کتاب

جوایز حلقه ملی منتقدان کتاب در چندین دسته قرار می‌گیرند که هر کدام قلمرویی خاص را برای خود تصاحب کرده‌اند. این دسته‌بندی‌ها عبارتند از:

ادبیات داستانی: جایی که تخیّل حد و مرزی نمی‌شناسد و روایت‌ها از زندگی شخصیت‌ها به همان اندازه واقعی است انسان‌ها که با گوشت و استخوان واقعی هستند.
ادبیات غیرداستانی: جایی که در آن، حقیقت می‌تواند حتی غریب‌تر، قانع‌کننده‌تر و روشنگرتر از داستان‌ها باشد!
خودزندگی‌نامه (اتوبیوگرافی): آینه‌ای که منعکس‌کنندۀ سفرهای افرادی است که در دریای پرتلاطم زندگی تجربه کرده‌اند. جایی که امر شخصی جهانی می شود.
زندگی‌نامه (بیوگرافی): وقایع نگاری از زندگی‌ها؛ تسخیر جوهر روح‌هایی که رد پای خود را بر روی شن‌های زمان گذاشته‌اند.
نقد: جایی که هنر ارزشیابی به خودی خود، تبدیل به یک شکل هنری می‌شود و قدردانی و درک ما از ادبیات را اعتلا می‌بخشد.
شعر: تقطیر نابِ احساسات و عواطف انسانی به ابیاتی که با ریتم عمیق‌ترین تجربیات ما طنین‌انداز می‌شود.

فرآیند انتخاب: یک داوریِ تخصصی!

آنچه جایزه حلقه منتقدان کتاب را متمایز می‌کند، دیدگاه منحصر به فرد داورانِ آن است: اینکه داوران خود منتقدان ادبی هستند! آن‌ها نگهبانان کیفیت ادبی و متولیان فرهنگ هستند که روزهای خود را با غربال کردن نشریات ادبیِ سال می‌گذرانند تا جواهراتی که شایسته شناسایی هستند را کشف کنند. انتخاب‌های آن‌ها نشان‌دهنده تعامل عمیق با متن، درک زمینه و بستر اثر و تعهد به ارتقای استانداردهای گفتمان ادبی است.

فرآیند انتخاب جایزه حلقه منتقدان کتاب یک تلاش دموکراتیک و سختگیرانه است که در آن صدای هر منتقد، به گروه کُری کمک می‌کند که هم‌نوازی آن‌ها در نهایت، تأثیرگذارترین کتاب‌های سال را تعیین می‌کند. این روند تضمین می‌کند که جوایز نه فقط نظرات عده‌ای معدود، بلکه قضاوت جمع بسیاری که خود را به صنعت نقد اختصاص داده‌اند، منعکس می‌کند. اهدای جایزه حلقه منتقدان کتاب به یک اثر بر روند انتشار آن تأثیر می‌گذارد، انتخاب‌های خوانندگان را ‌جهت می‌بخشد و اغلب، نویسندگان را به ارتفاعات جدیدی از شهرت سوق می‌دهد.

کمیته‌های ژانر و تشکیل لیست مطالعه

تشکیل کمیته‌های «ژانر» از اولین مراحل انتخاب جایزه حلقه منتقدان کتاب می‌باشد. کمیته‌های ژانر نقشی محوری در انتخاب جایزه دارند. آنها با دقت فهرست‌های مطالعه آثار را تنظیم می‌کنند و در طول سال، در دریایی از نثر و نظم غوطه‌ور می‌شوند. اعضای این کمیته اختصاصی رای خود را برای ایجاد لیست‌های کوتاه در ژانرهای مربوط به هر کمیته به صندوق می‌اندازند. چشمان تیزبین آن‌ها روایت‌ها، مقالات و خطوط شعری را غربال می‌کند.

تصمیم هیئت کامل حلقه ملی منتقدان کتاب

سپس کلِ اعضای هیئت مدیرۀ حلقه ملی منتقدان کتاب تشکیل جلسه می‌دهد. خرد جمعی و حساسیت‌های ادبی آن‌ها با یک‌دیگر تماس پیدا کرده و ترکیبی سازنده و منحصر به فرد از افق‌ها و دیدگاه‌های وسیع ادبی را تشکیل می‌دهند. در نهایت، در روز اهدای جایزه حلقه منتقدان کتاب، آن‌ها رای خود را به صندوق انداخته و برندگان نهایی را مشخص می‌کنند.

برندگان جایزه حلقه منتقدان کتاب آمریکا

جایزه حلقه منتقدان کتاب از دستاوردهای برجستۀ ادبی در ژانرهای مختلف تجلیل می‌کند. برخی از برندگان مطرح این جایزه در بخش ادبیات داستانی از این قرارند:

ای. ال. دکتروف (E. L. Doctorow) در سال ۱۹۷۵

برای کتاب «رگتایم» (Ragtime): «رگتایم» با در هم آمیختن استادانه شخصیت‌های تاریخی واقعی (مانند فروید و هری هودینی) و شخصیت‌های خیالی، تصویری زنده از آمریکای اوایل قرن بیستم ارائه می‌دهد. دکتروف استاد مسلم رمان‌ تاریخی و اجتماعی بود. او رکورددار دریافت جایزه حلقه منتقدان کتاب در بخش داستانی است و سه بار این جایزه را برد (همچنین برای «بیلی باتگیت» در ۱۹۸۹ و «پیش روی» در ۲۰۰۵).

تونی موریسون (Toni Morrison) در سال ۱۹۷۷

برای کتاب «آواز سلیمان» (Song of Solomon): این رمان که اغلب شاهکار موریسون نامیده می‌شود، داستان بلوغ مردی آفریقایی-آمریکایی به نام «میکن دد» و جستجوی او برای هویت و ریشه‌های خانوادگی‌اش است. موریسون، برنده جایزه نوبل ادبیات، به دلیل کاوش عمیق در تاریخ و تجربه سیاه‌پوستان آمریکا شهرت دارد. او همچنین یک بار نیز جایزه حلقه منتقدان کتاب را در بخش «نقد» (برای «بازی در تاریکی» در ۱۹۹۸) دریافت کرد.

جان آپدایک (John Updike) در سال ۱۹۸۱

برای کتاب «خرگوش پولدار است» (Rabbit Is Rich): این کتاب سومین رمان از مجموعه مشهور «خرگوش» است که زندگی هری «خرگوش» انگستروم را در دوران میانسالی و رضایت نسبی‌اش در آمریکای اواخر دهه ۷۰ دنبال می‌کند. آپدایک، وقایع‌نگار بزرگ طبقه متوسط سفیدپوست آمریکایی، دو بار جایزه حلقه منتقدان کتاب را در بخش داستانی برد (بار دوم برای «خرگوش در استراحت» در ۱۹۹۰) و یک بار نیز در بخش «نقد» (۱۹۸۳) برنده شد.

آن تایلر (Anne Tyler) در سال ۱۹۸۵

برای کتاب «توریست اتفاقی» (The Accidental Tourist): این رمان داستان نویسنده‌ای درون‌گرا به نام «میکن لیری» را روایت می‌کند که پس از یک تراژدی خانوادگی، با زنی پرانرژی و نامتعارف آشنا می‌شود که زندگی او را متحول می‌کند. تایلر به دلیل تصویرسازی دقیق و همدلانه از زندگی روزمره، خانواده‌های معمولی و روابط انسانی در شهر بالتیمور شهرت جهانی دارد.

فیلیپ راث (Philip Roth) در سال ۱۹۸۸

برای کتاب «زندگی دیگر» (The Counterlife): این رمان پیچیده و پست‌مدرن با حضور آلتر ایگوی همیشگی راث، ناتان زوکرمن، مرزهای بین واقعیت، خیال و زندگی نویسنده را در هم می‌شکند. راث، یکی از غول‌های ادبیات آمریکای پس از جنگ، دو بار برنده جایزه حلقه منتقدان کتاب شد (بار دوم برای «توطئه علیه آمریکا» در ۲۰۰۴) و یک بار نیز در بخش «اتوبیوگرافی» (۱۹۹۱) این جایزه را دریافت کرد.

کورمک مک‌کارتی (Cormac McCarthy) در سال ۱۹۹۲

برای کتاب «همه اسب‌های زیبا» (All the Pretty Horses): اولین جلد از «سه‌گانه مرزی» که داستان تغزلی و در عین حال خشن دو کابوی جوان تگزاسی را روایت می‌کند که در جستجوی ماجراجویی به مکزیک می‌روند. مک‌کارتی به خاطر نثر موجز، قدرتمند و اغلب تاریکش که به مضامین بقا، خشونت و ماهیت شر می‌پردازد، شناخته می‌شود (آثاری چون «جاده» و «نصف‌النهار خون»).

آلیس مونرو (Alice Munro) در سال ۱۹۹۸

برای کتاب «عشق زن خوب» (The Love of a Good Woman): این مجموعه داستان کوتاه، مانند دیگر آثار مونرو، به کاوش در پیچیدگی‌های روان‌شناختی و روابط انسانی در شهرهای کوچک ایالت انتاریو کانادا می‌پردازد. مونرو، که در سال ۲۰۱۳ برنده جایزه نوبل ادبیات شد، به عنوان استاد مسلم داستان کوتاه معاصر شناخته می‌شود و دریافت این جایزه حلقه منتقدان کتاب جایگاه او را تثبیت کرد.

روبرتو بولانیو (Roberto Bolaño) در سال ۲۰۰۸

برای کتاب «۲۶۶۶»: این رمان حماسی که پس از مرگ نویسنده منتشر شد، یک اثر چندوجهی و عظیم است که حول محور قتل‌های زنجیره‌ای وحشتناک زنان در شهری خیالی در مرز مکزیک می‌چرخد. بولانیو، نویسنده شیلیایی، با آثاری چون «۲۶۶۶» و «کارآگاهان وحشی»، تأثیری شگرف بر ادبیات آمریکای لاتین و جهان گذاشت.

والریا لوئیزلی (Valeria Luiselli) در سال ۲۰۱۹

برای کتاب «بایگانی کودکان گمشده» (Lost Children Archive): این رمان داستان سفر جاده‌ای یک خانواده از نیویورک به مرز آمریکا و مکزیک را با بحران کودکان مهاجر گمشده در هم می‌آمیزد و از جعبه‌های بایگانی و صداهای مختلف برای روایت استفاده می‌کند. لوئیزلی، نویسنده مکزیکی، اغلب به مضامین مرز، مهاجرت و زبان می‌پردازد. او همچنین در بخش «نقد» (۲۰۱۸) برنده جایزه حلقه منتقدان کتاب شده است.

هشام مطر (Hisham Matar) در سال ۲۰۲۴

برای کتاب «دوستان من» (My Friends): هشام مطر، نویسنده‌ای لیبیایی-آمریکایی است که آثارش عمیقاً به مضامین تبعید، فقدان و حافظه می‌پردازد. او نخستین بار در سال ۲۰۱۶ جایزه را در بخش «اتوبیوگرافی» برای کتاب «روایت بازگشت» (The Return) دریافت کرد. این کتاب برندۀ جایزه پولیتزر نیز شد. مطر سپس در سال ۲۰۲۴ جایزه حلقه منتقدان کتاب را در بخش «ادبیات داستانی» برای رمان «دوستان من» کسب کرد.

جوایز جانبی: دیگر جوایز حلقه ملی منتقدان کتاب

حلقه ملی منتقدان کتاب علاوه بر شش جایزه اصلی خود، چند جایزه جانبی نیز دارد. این جوایز هر یک برای ادای احترام و ایجاد یک یادبود از اعضای پیشکسوت حلقه ملی منتقدان یا نویسندگان مشهور ایجاد شده‌اند.

جایزه جان لئونارد

جایزه جان لئونارد (The John Leonard Prize) به بهترین «کتابِ اول» یک نویسنده در هر ژانری تعلق می‌گیرد. این جایزه در سال 2013 تأسیس شد و به نام منتقد فقید «جان لئونارد»، یکی از موسسان حلقه ملی منتقدان کتاب، نامگذاری شده است.

فرآیند انتخاب جایزه جان لئونارد در ساختار جوایز حلقه ملی منتقدان کتاب منحصربه‌فرد است. بر خلاف دیگر برندۀ جوایز، که توسط هیئت مدیره حلقه تعیین می‌شود، برندۀ جایزه جان لئونارد توسط رای‌گیری از کل اعضای حلقه ملی منتقدان کتاب انتخاب می‌شود. این فرآیند رای‌گیریِ فراگیر به طیف وسیعی از منتقدان ادبی اجازه می‌دهد تا در تجلیل از نویسنده‌ای که آثارش تأثیر قابل‌توجهی بر ادبیات دارد، سهم داشته باشند.

برخی از برندگان این جایزه عبارتند از:

جایزه ایوان ساندروف برای یک عمر دستاورد

جایزه ایوان ساندروف (Ivan Sandrof Lifetime Achievement Award) به عنوان یکی از معتبرترین افتخاراتی است که توسط حلقه منتقدان کتاب (NBCC) اعطا می‌شود. این جایزه که در سال 1981 تأسیس شد، یادبودی از میراث «ایوان ساندروف»، اولین رئیس حلقه است. این جایزه برای «یک عمر دستاورد» به افراد یا مؤسساتی اهدا می‌شود که سهم مهم و ماندگاری در فرهنگ کتاب داشته‌اند.

برخی از دریافت‌کنندگان برجستۀ این جایزه:

مارگارت اتوود: به خاطر مجموعه آثار گسترده‌اش که بر خوانندگان سراسر جهان تأثیر گذاشته است.
پرسیوال اورت: نویسندۀ مشهور و پرافتخار آمریکایی و برندۀ جایزه پولیتزر ۲۰۲۵.
جویس کارول اوتس: نویسنده و منتقد پرکار آمریکایی.
جودی بلوم: به دلیل تأثیر ماندگارش بر ادبیات کودکان و نوجوانان.
گرگوری راباسا: مترجمی که مخاطبان انگلیسی‌زبان را با ادبیات آمریکای لاتین آشنایی کرد.
رابرت ژیرو: ویراستار و ناشر با نفوذ.

جایزه تونی مورسیون

تونی موریسون (1931-2019) یک رمان‌نویس، ویراستار، و مربی آمریکایی بود. رمان‌های موریسون به خاطر مضامین حماسی، دیالوگ‌های واضح و شخصیت‌های پرجزئیاتشان مورد تحسین قرار می‌گیرند.

حلقه منتقدان کتاب جایزه تونی موریسون (The Toni Morrison Achievement Award) را در سال 2021 به منظور ارج نهادن به میراث رمان‌نویس فقید تونی موریسون، برنده سابق NBCC و برندۀ جایزه نوبل و پولیتزر، تأسیس کرد. این جایزه هر ساله به مؤسسه‌ای اهدا می‌شود که در طول زمان سهم قابل توجهی در فرهنگ کتاب داشته است.

جایزه گرگ بایوس برای ترجمه

این جایزه به نام «گرگ باریوس»، شاعر، نمایشنامه‌نویس و منتقد کتاب فقید نامگذاری شده است. باریوس که در سن 80 سالگی درگذشت، یک کهنه سرباز دوران جنگ ویتنام و یکی از اعضای اختصاصی هیئت مدیرۀ حلقه بود.

جایزه حلقه منتقدان کتاب برای ترجمه تحت عنوان گرگ باریوس (The Gregg Barrios Book in Translation Prize)، به منظور ارج نهادن به هنر و تاثیر ادبیات ترجمه‌شده به انگلیسی، معرفی شده است. این جایزه که در سال 2022 متولد شد، از بهترین کتاب از هر ژانری که به انگلیسی ترجمه شده و در ایالات متحده انتشار یافته است، تجلیل می‌کند. تجلیل از مترجمان و نویسندگان این جایزه از کار ارزشمند مترجمان در فراهم آوردن دسترسی به ادبیات جهان برای خوانندگان انگلیسی زبان قدردانی می کند. این جایزه هم به نویسنده و هم به مترجم تعلق می گیرد که ماهیت مشارکتی آثار ترجمه شده را برجسته می‌کند.

واجد شرایط بودن و فرآیند داوری جایزه گرگ باریوس برای ترجمه کتاب‌های تألیف شده توسط نویسندگان زنده و متوفی، از جمله ترجمه‌های جدید از آثاری که قبلاً ترجمه شده‌اند، آزاد است. فرآیند داوری برای جایزه منحصر‌به‌فرد و ترکیبی است: ابتدا یک کمیته انتخاب کوچک یک لیست بلند از نامزدان ایجاد کرده و سپس، همه اعضای علاقه‌مند حلقه ملی منتقدان کتاب در انتخاب فینالیست‌ها و برندۀ نهایی شرکت می‌کنند.

نتیجه‌گیری

در پایان، جایزه حلقه منتقدان کتاب چیزی فراتر از یک افتخار ادبی صِرف است؛ این جایزه تجسم تعهد بنیانگذارانش به حفظ استانداردهای نقد و نویسندگی ممتاز است. آنچه این نهاد را متمایز می‌کند، فرآیند دموکراتیک و تخصصی آن است: این جایزه‌ای است «توسط منتقدان، برای بهترین آثار». از طریق دسته‌بندی‌های اصلی شش‌گانه، جوایز جانبی برای نویسندگان نوظهور (جایزه جان لئونارد)، منتقدان (جایزه نونا بالاکیان) و مترجمان (جایزه گرگ باریوس)، جایزه حلقه منتقدان کتاب به طور مداوم گفتگوی ملی در مورد ادبیات را شکل می‌دهد.

این جایزه نه تنها آثار برجسته را به خوانندگان معرفی می‌کند، بلکه به عنوان شاهدی بر اهمیت حیاتی نقد ادبی در اکوسیستم فرهنگی عمل می‌کند. در نهایت، جایزه حلقه منتقدان کتاب یادآوری می‌کند که ارزیابی دقیق و هوشمندانه، خود، بخشی جدایی‌ناپذیر از هنر است.