چگونه خودشناسی منجر به تغییر خواهد شد؟

همه چیز خیلی راحت‌تر خواهد بود وقتی گمان کنیم هیچ چیز تقصیر ما نیست و ما قربانی شرایط ناعادلانه‌ی زندگی هستیم. گاهی نیز ممکن است که بدانیم شرایط زندگیمان واقعا خارج از حیطه‌ی قدرتمان است و به واقع تقصیر ما نیست؛ اما با این حال خود را مسئول تغییر شرایط و یا حتی کمی بهتر کردن آن بدانیم. این گفته‌ی معروف که مشکلات تقصیر تو نیست؛ اما حل کردن آن‌ها مسئولیت توست. به واقع این جمله‌ی درستی است.

حال این مسئولیت چطور می‌تواند به رفتار منجر به نتیجه‌ی مطلوب برسد؟‌ برای تغییر وضعیت موجود در ابتدا باید آنچه هست را به درستی بشناسیم. باید بدانیم این خود ما دقیقا کیست و تحت شرایط گوناگون چطور عمل می‌کند.

برای ایجاد تغییر و خودشناسی به سرمایه‌ی روانی غنی نیازمندیم. وقتی صحبت از سرمایه می‌شود ذهن همه سریعا به سمت سرمایه‌ی مالی هدایت می‌شود؛ اما علاوه بر این‌ها انواع دیگری از سرمایه نیز هست که غنی بودن در آن‌ها درست به اندازه‌ی سرمایه‌ی مالی اهمیت دارد و فقر آن موجب مشکلات فراوان خواهد شد. از اصطلاحاتی که روان‌شناسی مثبت‌گرا به درستی به روان‌شناسی افزوده است همین سرمایه‌ی روانی است.

منظور از سرمایه‌ی روانی منابع ذهنی و توانایی‌هایی روانی است که اندوخته‌ی ما برای مقابله با اضطراب‌ها،‌ بحران‌ها و شرایط مختلف زندگی است. هرچه این سرمایه‌ی روانی پربارتر باشد،‌ زیست روانی ما راحت‌تر و سلامت‌تر خواهد بود. در واقع ما برای خودکاوی،‌ خودشناسی و تغییر الگوهای ناکارآمد خود و یا بهبود شرایطمان نیازمند آنیم که سرمایه‌ی روانی خود را غنی‌تر از قبل کنیم تا به نوعی بتوانیم زندگی خود را دوباره بیافرینیم. این امر چطور رخ خواهد داد؟

اگر بتوانیم در وهله‌ی اول به خودشناسی و شناختی کافی از روان خود برسیم و آگاهی‌مان را از ذهن و روان خودمان افزایش دهیم می‌توانیم بر روان خود مسلط شده و با افزایش سرمایه‌ی روانی توان تغییر را در خودمان ایجاد کنیم. امروزه کتاب‌های بسیار خوبی در زمینه‌ی خودشناسی و رشد فردی منتشر می‌شود. ما در این مقاله قصد داریم با معرفی چند کتاب کارآمد و تاثیرگذار در موضوع خودشناسی نقشه‌ی راهی برای مطالعه در این زمینه ارائه دهیم.

۱. ما مجموعه‌ای زیبا از نقص‌های منحصر به‌فردیم!

قبل از آنکه قدم در مسیر خودشناسی بگذاریم باید توانایی پذیرش را در خودمان ایجاد کنیم. پذیرش خودمان با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایی که شاید هیچ کس آن‌ها را نداند. هیچ کس به خوبی خودمان از اشتباهاتمان آگاه نیست و هیچ کس به اندازه‌ی خودمان از شخص ما آسیب ندیده است. ممکن است برای خیلی از آدم‌ها و یا شاید حتی برای همه‌ی آدم‌ها پذیرش خود با تمام نقص‌ها و کاستی‌ها دشوار باشد. در دنیایی که در آن تنها زیبایی به نمایش گذاشته می‌شود و آدم‌ها تبدیل به ویترینی از دست‌آوردها و خوشی‌ها هستند، صحبت کردن از نقص‌ها و شکست‌ها و کاستی‌ها کار راحتی نیست چه برسد به آنکه بخواهیم آن‌ها را بپذیریم.

خودشناسی ممکن است منجر به روبه‌رویی با جنبه‌های تاریکی از وجودمان شود که برایمان خوشایند نیست و اگر قبل از شروع خودشناسی قدرت پذیرش را در خودمان تقویت نکنیم؛ ممکن است از نیمه‌های راه بازگزدیم و خودشناسی را رها کنیم. شاید درست‌تر این باشد که بگوییم قدرت پذیرش تمام و کمال خودمان اولین گام از مسیر خودشناسی است.

از جمله کتاب‌هایی که می‌توانند در مسیر خودشناسی به ما کمک کنند تا خودمان را دقیقا همان‌طور که هستیم بپذیریم می‌توان به کتاب‌های شجاعت مطلوب نبودن، شاد بودن کافی نیست،‌ هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ ها و وابی‌سابی اشاره کرد. در ادامه به معرفی مختصر هریک از این آثار می‌پردازیم.

۱.۱.  دنیا جای بسیار ساده‌ای است. زندگی هم ساده است.

این کتاب ممکن است با تمام کتاب های خودشناسی که تاکنون دیده‌اید متفاوت باشد اما می‌توان از آن به عنوان کتابی یاد کرد که طبق اصول دقیق روان‌شناسی و با توجه به رویکرد متأخرتر روان‌شناسی فردی آدلری نوشته شده است.

نویسندگان این کتاب، ایچیرو کیشیمی و فومیتاکه کوگا، کتاب را به شیوه‌ی پرسش و پاسخ یک فیلسوف و جوان نوشته‌اند و درخلال گفت‌وگوی این‌ها به بررسی مسائل مهم روان‌شناسی فردی و فلسفه‌ی زندگی پرداخته‌اند. شیوه‌ی نگارش کتاب یادآور رساله‌ی افلاطون است و همان هدف افلاطون را نیز دنبال می‌کند، یعنی بررسی دقیق مسائل از طریق موشکافی و البته با زبانی ساده و قابل فهم برای همه.

کتاب در پنج فصل تحت عنوان شب اول، شب دوم و به همین طریق تا شب پنجم نوشته شده است و در هر فصل به مسائل گوناگونی پرداخته می‌شود، مثلا موضوع شب اول این است که تروما وجود ندارد و یا در شب دوم در این‌باره بحث می‌شود که تمام معضلات، معضلات فردی است.

موضوعات هرفصل طبق روان‌شناسی فردی آدلر انتخاب شده است. آدلر معتقد بود هرانسانی بی‌همتاست و موجودی است که بیش از آنکه تحت تاثیر گذشته و تروماهای کودکی خود باشد ( که توان تغییر آن‌ها را ندارد) تحت نیروی اراده‌ی خود است. چنین دیدگاهی به انسان این امکان را می‌دهد تا نسبت به توان و امکانات خود برای تغییر جهان ذهن و جهان بیرون آگاه شود.

۱.۲. شاد بودن کافی نیست: باید غم‌ را هم تجربه کنیم!

همانطور که از عنوان کتاب پیداست،مارک منسون در این اثر با خوشبختی مطلق و دست‌یافتن به آن به‌عنوان تنها هدف زندگی به چالش برمی‌خیزد. او معتقد است تلاش برای دستیابی به خوشبختی به هر قیمتی، ما را از تجارب ارزشمند زندگی، همچون شکست، درد و سختی دور می‌کند.

کتاب شاد بودن کافی نیست به ما یادآور می‌شود که افق انتهای مسیر خودشناسی لزوما افقی با زندگی بی‌نقص نیست؛ بلکه زندگی در بستر خودشناسی یک زندگی پرچالش و حتی پرنقص اما آرام است.

منسون با تکیه بر طنز و شوخ‌طبعی، به سراغ مفاهیمی چون کمال‌گرایی، خوش بینی افراطی، اجتناب از رنج و موانع درونی انسان در مسیر خودشناسی می‌رود. او با ارائه‌ی مثال‌هایی ملموس و روایت‌هایی از تجربیات شخصی و تاریخی، خواننده را به بازنگری در نگرش خود نسبت به خوشبختی و موانع آن ترغیب می‌کند.

کتاب مجموعه جستاری است شامل ۹ فصل و هر فصل از چندین مقاله تشکیل شده است. مقاله‌هایی تحت عناوین این چنینی. مثلا: شما خاص نیستید ، ارزش‌های مزخرف، سفسطه‌ی مسئولیت و تقصیر، مد قربانی بودن، شما درباره‌ی همه چیز اشتباه می‌کنید من هم همین‌طور، و بعد شما می‌میمیرد و عناوینی این چنینی.

طنز مارک منسون از عنوان‌هایی که برای مقاله‌ها انتخاب کرده نیز پیداست. درهر مقاله مسائلی مطرح می‌شود که بازنگری در آن‌ها به رسیدن به دیدگاهی جدید در زندگی منجر خواهد شد.

۱.۳. چگونه با پذیرش رنج، زندگی بهتری داشته باشیم

مارک منسون در این کتاب با نگاهی عمیق به فلسفه اگزیستانسیالیسم، ما را به سفری درونی دعوت می‌کند تا با واقعیت‌های ناخوشایند زندگی روبرو شویم. او به ما یادآوری می‌کند که انسان، موجودی مختار و مسئول است. این اختیار و مسئولیت، بار سنگینی بر دوش ما می‌گذارد و ما را ناگزیر به انتخاب‌هایی می‌کند که گاهی دردناک و دشوار هستند. منسون با نگاهی واقع‌بینانه، به ما می‌گوید که تلاش برای فرار از رنج، تلاشی بیهوده است. رنج، مانند سایه‌ای، همواره در کنار ما حضور دارد و ما باید یاد بگیریم که چگونه با آن روبرو شویم و آن را بپذیریم.

نویسنده برای روشن‌تر شدن این مفهوم، به داستان چارلز بوکوفسکی، نویسنده‌ای که زندگی پر فراز و نشیبی داشت، اشاره می‌کند. بوکوفسکی، مردی بود که با شکست‌ها و ناکامی‌های فراوانی روبرو شد. او طعم فقر، طرد شدن و ناامیدی را چشید، اما هرگز تسلیم نشد. او رنج‌های خود را پذیرفت و از آن‌ها برای خلق آثار ادبی ماندگار استفاده کرد.

داستان بوکوفسکی به ما نشان می‌دهد که پذیرش رنج، نه تنها نشانه ضعف نیست، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رشد و رهایی باشد. وقتی از تلاش برای فرار از رنج دست برمی‌داریم و آن را به عنوان بخشی از واقعیت زندگی می‌پذیریم، می‌توانیم با آرامش بیشتری با چالش‌ها روبرو شویم و از آن‌ها برای رشد و تعالی خود استفاده کنیم

این کتاب به شما کمک می‌کند تا:

«هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها» با لحنی صریح و بی‌پرده، شما را به چالش می‌کشد تا نگاهی واقع‌بینانه به زندگی داشته باشید. منسون با استفاده از مثال‌های ملموس و داستان‌های جذاب، مفاهیم پیچیده فلسفی را به زبانی ساده و قابل فهم بیان می‌کند.

۱.۴. وابی سابی: زندگی نه‌چندان کامل ولی بی‌نقص

وابی سابی مفهومی ژرف در زیبایی‌شناسی ژاپنی است که درک عمیقی از زیبایی در گذر زمان، ناپایداری و نقص را به همراه دارد. این فلسفه زیبایی‌شناختی، نگاهی متفاوت به جهان هستی را ارائه می‌دهد و ما را به پذیرش گذر زمان و یافتن زیبایی در این ناخالصی‌ها و ناکاملی‌ها دعوت می‌کند. کتاب «وابی سابی» نوشته‌ی بث کمپتن یکی از برجسته‌ترین منابع برای آشنایی با این مفهوم است.

وابی به معنای سادگی روستایی، بی‌پیرایگی و آشتی با طبیعت است و سابی نیز گذر زمان فرسودگی و زوال  بنابراین، وابی سابی، زیبایی‌ای را می‌ ستاید که با گذر زمان پدیدار می‌شود. زیبایی‌ای که در عین سادگی و ناپایداری، عمیق و آرامش‌بخش است.

کتاب وابی سابی نوشته‌ی بث کمپتن، کاربرد این فلسفه را در زندگی روزمره شرح می‌دهد. کمپتن بر این باور است که با درک وابی سابی می‌توانیم زندگی ساده‌تر، آرام‌تر و با معنا‌تری داشته باشیم. او راهکارهایی را برای به کار بستن اصول وابی سابی در محیط زندگی، انتخاب اشیاء و نگاه به جهان هستی ارائه می‌دهد.

در مسیر خودشناسی پذیرش خودمان دقیقا به همان صورت که هستیم به همین راحتی‌ها نیست؛ اما گمان می‌کنیم که به این درک و آگاهی رسیده‌ایم و می‌توانیم همان عشق بی‌قید و شرطی که زمینه‌ساز رشد و تغییر است را نثار خودمان کنیم. اما این ما که باید بپذیریم دقیقا کیست؟ چه چیزهایی در ما نیاز به اصلاح دارد؟‌ ما چطور فکر می‌کنیم و ذهنمان در شرایط مختلف چطور عمل میکند؟‌ کتاب‌های زندگی خود را دوباره بیافرینید و چرا تا به حال کسی این‌ها را به من نگفته بود و معنایی که به زندگی‌ات میبخشی و پیوند دوباره با جوهره خویشتن از سری کتاب‌هایی است که به پرسش‌های این چنینی پاسخ می‌دهند.

۱.۵. از تله‎‌های دائمی بگریزید و زندگی خود را دوباره بیافرینید

کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید از آن دست کتاب‌هایی است که مطالعه‌ی آن تنها یک خوانش صرف نیست. باید مداد و کاغذ دست بگیرید و به واقع زندگی خود را دوباره بیافرینید. جفری یانگ مولف کتاب، از روان‌درمانگران موثر معاصر و مبدع طرحواره‌ درمانی است. این کتاب به تفصیل درباره‌ی طرحواره‌ها و تله‌های زندگی توضیح داده است. از نظر یانگ تله‌ی زندگی الگویی است که از دوران کودکی آغاز می‌شود و اثر مستمر آن در سرتاسر زندگی به چشم می‌خورد.

تله‌ی زندگی یا طرحواره شیوه‌ی زیستن و تفکر و رفتار ما را شکل می‌دهد برای همین است که ممکن است به چنین موقعیت‌هایی بربخوریم و با خود بگوییم « همیشه همین بلا برسرم می‌آید»‌ یا «‌‌ بازهم این کار را تکرار کردم هرچند واقعا نمی‌خواستم »‌ . این‌ دقیقا بلایی است که طرحواره‌هایمان می‌توانند برسرمان بیاورند. حال این تله‌های زندگی کدام‌اند؟‌

جفری یانگ در این کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید به تفصیل شرح داده است که این تله‌ها کدامند و آزمون‌هایی را برای سنجش این تله‌ها و مشخص کردن آن‌ها برای مخاطب آورده است. برخی از این تله‌ها الگوهایی شامل: رها شدگی، بی‌اعتمادی، وابستگی، محرومیت عاطفی، معیارهای سرسخت‌گیرانه، استحقاق و .. است.

جفری یانگ یک روش درمانی به دنیای روان‌شناسی و در نتیجه خودشناسی بهتر اضافه کرد. اگر تجربه‌ی اتاق درمان را داشته باشید ممکن است با این رویکرد آشنایی پیدا کرده باشید و مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند برای شما مفیدتر باشد. هم‌چنین این کتاب می‌تواند باعث شود به شروع روان‌درمانی و تغییر این تله‌های زندگی فکر کنید. ما هربار که به دام این تله‌ها بیفیتم بخش عظیمی از سرمایه‌ی روانی خود را از دست خواهیم داد. سرمایه‌ای که باید به فکر حفظ و افزایش آن باشیم.

۱.۶. چرا تا به‌حال کسی این‌ها را به من نگفته بود؟‌

تصور رایج از روان‌شناس، فردی با قدرت‌های ماورایی یا هیپنوتیزم‌کننده‌ای است که می‌تواند با یک اشاره، مشکلات روانی را حل کند. اما واقعیت چیز دیگری است. بخش عمده‌ی کار روان‌شناسان، آموزش مهارت‌های ساده و کاربردی است که به ما کمک می‌کند تا با چالش‌های زندگی روبرو شویم و سلامت روان خود را بهبود بخشیم.

آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که چگونه می‌توانید با اضطراب خود کنار بیایید؟ چگونه می‌توانید شادی و انگیزه را در زندگی خود افزایش دهید؟ چگونه می‌توانید با غم و اندوه ناشی از فقدان‌ها مقابله کنید؟ چگونه می‌توانید خودتان را بهتر بشناسید و با خودتان ارتباط برقرار کنید؟

این‌ها سوالاتی هستند که بسیاری از ما با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنیم، اما اغلب پاسخ‌های روشنی برای آن‌ها پیدا نمی‌کنیم. در کتاب «چرا کسی تا به حال این‌ها را به من نگفته بود؟»، دکتر جولی اسمیت، روان‌شناس بالینی برجسته، به این سوالات و بسیاری دیگر پاسخ می‌دهد.

دکتر اسمیت در این کتاب که یکی از تاثیرگذارترین منابع خودشناسی در سال‌های اخیر است، تجربه‌ی سال‌ها درمانگری خود را به زبانی ساده و قابل فهم ارائه می‌کند. او مجموعه‌ای از مهارت‌های ضروری را گردآوری کرده است که در طول سال‌ها به مراجعان خود آموزش داده است.

این کتاب به شما کمک می‌کند تا:

چرا کسی تا به حال این‌ها را به من نگفته بود یک راهنمای عملی و کاربردی است که به شما ابزارهای لازم برای ایجاد تغییرات مثبت در زندگی‌تان را ارائه می‌دهد. دکتر اسمیت با استفاده از مثال‌های واقعی و تمرین‌های عملی، به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرید و آن‌ها را در زندگی روزمره خود به کار ببرید.

۱.۷. سخن پایانی: تقویت توانمندی‌های روانی: گامی ضروری در خودشناسی

مسیر خودشناسی،راهی است پر فراز و نشیب که با پذیرش خود آغاز می‌شود و به شناخت عمیق‌تر ساحت‌های مختلف روان می‌انجامد. این سفر، قدرتی شگرف در وجود ما بیدار می‌کند و توانایی‌مان را برای ایجاد تغییرات مثبت در خود و دنیای پیرامونمان افزایش می‌دهد. اما خودشناسی، تنها نقطه شروع این مسیر طولانی است. برای رسیدن به سرمنزل مقصود، گام‌های متعدد دیگری نیز باید برداشته شوند.

یکی از این گام‌ها، آشنایی با ابزارهای روان‌شناختی است که می‌توانند در این مسیر راهگشا باشند. این ابزارها، همچون چراغی در تاریکی، زوایای پنهان وجودمان را روشن می‌کنند و به ما کمک می‌کنند تا با خودمان صادقانه‌تر و آگاهانه‌تر روبرو شویم. علاوه بر این، باید به بهبود و افزایش برخی از قابلیت‌های روانی خود نیز بپردازیم. این قابلیت‌ها، همچون عضلاتی هستند که با تمرین و ممارست، قوی‌تر و کارآمدتر می‌شوند.

با طی کردن این مسیر خودشناسی، از پذیرش تا شناخت مختصری از ساحت روان،‌ می‌توانیم تواناتر از قبل در قبال خودمان و نسبت به دنیای پیرامونمان دست به تغییر بزنیم. لازم به ذکر است که خودشناسی تنها گام نخست این مسیر است و برای رسیدن به سرمنزل مقصود گام‌های متعدد دیگری نیز لازم است. مثلا باید بدانیم در این مسیر به چه ابزارهای روان‌شناختی نیازمندیم. باید دست به بهبود و افزایش برخی از قابلیت‌های روانی بزنیم و یا با برخی از ویژگی‌های درونی‌مان مبارزه کنیم. به مهارت‌های شناختی و ارتباطی خودمان اضافه کنیم و یا با برخی اختلال‌‌ها و رنج‌ها در درونمان آشناتر شویم.

گام اول مهم‌ترین گام است. بعد از شروع این مسیر ارزشمند می‌توانیم به سراغ گام‌های بعدی نیز برویم. در وبلاگ‌ها کمال‌گرایی آنچه باید از دست بدهیم و  از اضطراب تا سوگ رنج ما از کجا می‌آید و با آن چه کینم به آن‌ها پرداخته‌ایم.

فهرست مطالب