چه زمانی تربیت فرزند آغاز می‌شود؟

چه زمانی تربیت فرزند آغاز می‌شود؟ نوزاد شما گریه می‌کند، شما او را در آغوش می‌گیرید و آرامش می‌کنید. او گرسنه است، شما به او غذا می‌دهید. پوشکش خیس است، او را تمیز می‌کنید. بنابراین شما همه نیازهای او را برآورده می‌کنید. مراقبت از نوزاد به اندازه کافی سخت است و مطمئناً، شما در زمان نوزادی فرزند خود،فکر می‌کنید لازم نیست نگران تربیت کوک کوچک خود باشید، درست است؟ اما به زودی، کودک شما کمی عاقل‌تر و هوشیارتر می‌شود، نیازهای او به خواسته‌ها تبدیل می‌شود و متوجه می‌شوید که باید کم کم خط قرمزها را مشخص کنید.

می‌دانیم الان با خود به چه فکر می‌کنید: ۱ یا ۲ سالگی برای تنبیه خیلی کوچک است. لازم به ذکر است که تربیت کردن به معنای تنبیه نیست؛ در مورد آموزش و راهنمایی است، که می‌تواند و باید در مراحل اولیه کودکی شروع شود.

تعیین محدودیت‌ها بخش مهمی از مسئولیت شما به عنوان والدین است. شما به فرزندتان کمک می‌کنید تا درست و نادرست را تشخیص دهد، قوانین را رعایت کند و با احساساتی مانند ناامیدی و ناراحتی کنار بیاید. البته، همه ما می‌دانیم نوزادی که بدرفتاری می‌کند، عمدا این کار را انجام نمی‌دهد. وقتی او عینک را از روی صورت شما می‌کشد، به قصد کاوش دنیای اطرافش، به سادگی و بدون فکر کردن به درست و غلط بودن کارش، این عمل را انجام می‌دهد. بچه ها دائماً در مورد جهان مشاهده می‌کنند؛ آن‌ها غذای خود را با دستان کوچکشان له می‌کنند تا ببینند چه حسی دارد. چیزی را از صندلی می‌اندازند تا ببینند چگونه فرود می‌آید.

پس چگونه آن‌ها را از شکستن یک عینک دیگر بازداریم بدون اینکه دنیای اکتشافاتشان را محدود کنیم؟ در ادامه برخی از راهبردهای تربیتی برای نوزادان تازه متولد شده تا سن ۲ سال آورده شده است.

۱. بهترین سن برای تربیت فرزند

تربیت فرزند از بدو تولد آغاز می‌شود اما:

نکته: هر مرحله از رشد کودک، فرصت و چالشی ویژه برای تربیت دارد، و والدین باید متناسب با سن فرزند، روش‌ها و رفتارهای خود را تطبیق دهند.

۱.۱. تربیت نوزاد از تولد تا ۴ ماهگی: تغذیه، خواب، امنیت

در ماه‌های نخست تولد، زندگی کودک حول محور نیازهای پایه‌ای می‌چرخد: غذا خوردن، خوابیدن، دفع کردن و مهم‌تر از همه، احساس امنیت. کودک هنوز توانایی درک مفاهیم «درست» یا «غلط» را ندارد، اما مغز او با هر تجربه‌ای که از محبت، آغوش و پاسخ‌دهی منظم دریافت می‌کند، پایه‌ریزی می‌شود. این تجربیات اولیه تأثیر عمیقی بر نحوه شکل‌گیری اعتماد، دلبستگی ایمن و احساس ارزشمندی او خواهند داشت.

نوزادی که بارها تجربه کرده است که صدایش شنیده می‌شود و نیازهایش نادیده گرفته نمی‌شود، در آینده بیشتر می‌تواند آرام بماند، بهتر به والدین اعتماد کند و حس ثبات روانی بیشتری داشته باشد.

۱.۲. تربیت کودک ۴ تا ۷ ماهه: کنجکاوی و آزمونگری آغاز می‌شود

در این مرحله، کودک دست‌های خود را کشف می‌کند و شروع به گرفتن، کشیدن و لمس کردن اشیای اطراف می‌نماید. ممکن است موی شما را بکشد یا گوشواره‌تان را بگیرد. در این سن، کودک به دنبال واکنش شماست، نه از روی نافرمانی، بلکه از روی کنجکاوی محض.

در این سن، تفاوت میان «نیاز» و «خواست» برای اولین‌بار نمود پیدا می‌کند. ممکن است کودک بخواهد فقط در آغوش شما بخوابد، اما این به معنی «نیاز» قطعی او نیست. از این سن می‌توان به‌آرامی و با مهربانی، زمینه استقلال در خواب یا بازی را فراهم کرد.

واکنش‌هایی مانند گفتن «نه» یا «آخ» ممکن است برای کودک جذاب باشد و باعث تکرار رفتار شود. در بسیاری از موارد، بی‌توجهی و حذف محرک هیجانی، مؤثرترین راه برای پایان دادن به رفتار ناخواسته است. آرام کودک را از موقعیت دور کنید، بدون خشم یا تنبیه.

۱.۳. تنها مسائل مهم کودک در ۷ تا ۱۲ ماهگی: حرکت کردن و خراب کاری کردن

اگر کودک ۷ تا ۱۲ ماهه دارید، شروع به ایمن کردن وسایل خانه برای کودک کنید. هر چیزی سمی و خطرناک را دور از دسترس قرار دهید، درب‌های محافظ را نصب کنید و پریزهای برق را بپوشانید. اما در عین حال مکان‌های امن زیادی را برای کاوش کودک خود فراهم کنید. اگر مدام نه می‌گویید، ناخودآگاه پیامی به کودک خود ارسال می‌کنید که کاوش دنیا ممنوع است.

یک کابینت بدون قفل کودک پر از قاشق‌های چوبی و کاسه‌های پلاستیکی بگذارید و در قفسه‌های پایین‌تر کمد اسباب بازی‌ها کتاب کودک و پازل قرار دهید. اگر کودک در حال دردسر درست کردن بود، حواس او را پرت کنید و به کار دیگه‌ای او را مشغول کنید. بگویید: می‌دانم که می‌خواهی آن طناب آباژور را بکشی، اما اگر بیفتد دردت می‌گیرد. به جای آن بیا با اسباب بازی‌های خودت بازی کنیم.

ایجاد اضطراب مداوم برای کودکان زمانی که کاری انجام می‌دهند، باعث می‌شود کودک وابسته به والدین بزرگ شود. کاهش استرس کودک سبب می‌شود او بیاموزد به تنهایی می‌تواند سرگرم شود و در نبود والدین همچنان احساس امنیت کند. اگر وقتی شما برای شستن لباس‌ها اتاق را ترک می‌کنید و کودک شروع به جیغ زدن کرد، فوراً باز نگردید. این کار به او این سیگنال را می‌دهد که واقعا چیزی که برای ناراحتی و جیغ زدن وجود دارد. در عوض، با او از دور حرف بزنید و آرامش کنید. به او بگویید: مامان در رختشویی است، چیزی برای ناراحتی وجود نداره.

۱.۴. تربیت کودک ۱۲ تا ۱۸ ماهه: استقلال، بیان احساسات و آزمایش صدا

با آغاز راه رفتن، دایره کشف کودک وسیع‌تر می‌شود. هم‌زمان، میل به استقلال نیز در او رشد می‌کند. ممکن است بخواهد کارها را خودش انجام دهد، از لباس پوشیدن گرفته تا غذا خوردن. هم‌چنین، کودک در این سن شروع به تولید صداها و استفاده از صداهای بلند (مانند جیغ کشیدن) می‌کند.

در این سن هنوز نمی‌توان از کودک انتظار داشت که «قوانین» را درونی کرده باشد. بنابراین، باید با تکرار، الگو دادن و آرام‌سازی او، کمک کنیم تا بفهمد چه رفتاری در چه محیطی مناسب است. اگر در رستوران شروع به جیغ زدن کرد، به آرامی بگویید: «اینجا باید آروم صحبت کنیم». اگر ادامه داد، بدون تنبیه فیزیکی، او را از فضا خارج کنید و بعداً دوباره توضیح دهید.

۱.۵. کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه: احساسات شدید، نافرمانی و شروع زبان‌آموزی

در این سن، کودک به‌سرعت در حال یادگیری زبان و درک مفاهیم است، اما هنوز ابزارهای کامل برای بیان احساسات ندارد. این ناتوانی در ابراز، منجر به پرخاشگری، گاز گرفتن یا پرت کردن اشیاء می‌شود. در این موقعیت‌ها به‌جای پرخاش، باید مربی احساسات کودک باشید.

مثلاً اگر کودک نتوانسته پتویش را بردارد و عصبانی شده، شما احساس او را کلامی کنید: «الان ناراحتی چون نمی‌تونی پتوتو برداری؟ بیا با هم درستش کنیم». این جملات به او می‌آموزند که احساسات را شناسایی و کلامی کند.

همچنین در این سن «نه» گفتن بخشی از هویت‌یابی کودک است. او می‌خواهد بداند کجا می‌تواند تأثیرگذار باشد. با دادن انتخاب‌های محدود (مثل اینکه بپرسید: با این لباس بری بیرون یا اون یکی؟) به او احساس کنترل دهید بدون اینکه از مرزهای تربیتی خارج شوید.

کودکان در این سن یک، انقلابی در یادگیری زبان و گفتار را تجربه می‌کنند ، اما چون هنوز نمی‌توانند احساسات خود را بیان کنند، اغلب پرخاش می‌کنند. مربی احساسات کودک خود باشید؛ اگر کودک شما هنگامی که دستش به پتوی خود نمیرسد و عصبانی می‌شود، در این شرایط کلماتی را بیان کنید که احساسات او را توصیف می‌کند. “تو الان ناراحت و عصبی هستی از اینکه دسست به پتو نمیرسه، بیا بهت کمک کنم تا پتو به دستت برسه.”

همچنین ممکن است هنگامی که کودک در ابراز احساسات خود شکست می‌خورد شروع به ضربه زدن و گاز گرفتن کند. اگر فرزندتان کسی را گاز گرفت، فوراً او را از موقعیت خارج کنید و بگویید: «نباید گاز بگیری، درد داره». برای جلوگیری از حوادث این چنینی در آینده، به دنبال الگوهای رفتاری کودک خود باشید: آیا کودک شما در زمان خاصی از روز گاز می گیرد؟ آیا وقتی ناراحت است ضربه می زند؟

وقتی کودک شما شروع به پرخاش می‌کند، یکی از راه‌های کنترل خشم کودک، پرت کردن حواس کودک به چیز دیگریست. به طور مثال کودک ۲ ساله‌ای در تلاش برای بستن کمربند ایمنی خود در صندلی ماشین است. تمرینی که برای او سخت است و ادامه دادن به این عمل او را عصبی می‌کند. یکی از راه حل‌ها در این شرایط آواز خواندن است. با ریتمی آهنگین روش بستن کمربند را بلند بلند بگویید. خلاق باشید و از هر روشی برای حواس پرتی و کمک به کودک خود استفاده کنید.

۱.۶. آیا کتک زدن و تنبیه بدنی مشکلی ندارد؟

برخی از والدین فکر می‌کنند برای تنبیه کودک، به پشت دست او ضربه بزنند مشکلی پیش نمی‌آید. از این گذشته، با خود می‌گویید بسیاری از ما کتک خوردیم، و در بزرگسالی مشکلی نداریم، درست است؟

کارشناسان می‌گویند که این به این سادگیا نیست. اول از همه، همانطور که فرزند شما رشد می‌کند، این تنبیه‌های کوچک او را متوقف نمی‌کند و رفته رفته پرخاشگری شما فقط تشدید می‌شود. همچنین، بچه‌ها با تقلید از ما یاد می‌گیرند، بنابراین اگر شما ضربه بزنید، یاد می‌گیرند که زدن یک روش قابل قبول برای مقابله با ناراحتی و عصبانیت است. در نهایت، ضربه زدن واقعا چیزی به کودک یاد نمی‌دهد. مطمئناً، فرزند شما ممکن است گوش کند، اما این اطاعت از شوک و ترس است. در عوض، شما می‌خواهید که او حس درونی درست و غلط بودن رفتارها را درک کند و تنبیه کردن به سادگی این را آموزش نمی‌دهد.

۱.۷. نکات مهم در تربیت فرزند

۱.۸. چگونه از کتاب برای پرورش کودکان استفاده کنیم؟

کتاب، یکی از قدرتمندترین ابزارهای تربیتی در دنیای امروز است. مطالعه کتاب‌های آموزشی مناسب کودکان، نه‌تنها به توسعه‌ی مهارت‌های زبانی و شناختی آن‌ها کمک می‌کند، بلکه ارزش‌ها، هنجارها، مهارت‌های زندگی و الگوهای رفتاری مطلوب را به شکلی غیرمستقیم و مؤثر منتقل می‌کند. کتاب‌های آموزشی و تربیتی، یکی از ابزارهای ارزشمند و کم‌هزینه برای شکل‌دهی به شخصیت و رفتار کودک هستند.

این کتاب‌ها می‌توانند به‌عنوان بازوی کمکی والدین در مسیر پیچیده و شیرین تربیت فرزند عمل کنند. اگر انتخاب کتاب مناسب، همراهی والدین و گفت‌وگوی تعاملی با کودک به‌درستی انجام شود، کتاب می‌تواند پلی امن و مطمئن میان آموزش و تجربه‌ی کودک بسازد.

۱.۹. کتاب‌های آموزشی دقیقاً چه مفاهیمی را منتقل می‌کنند؟

۱.۱۰. والدگری موفق آمیزه‌ای از عشق، دانش و مهارت

تربیت فرزند نیازمند آگاهی، صبوری، عشق و مهارت است. انتخاب سبک فرزندپروری مناسب و توجه به نیازهای روانی کودک در هر سن، می‌تواند زمینه‌ساز پرورش فردی متعادل، مسئول و موفق در جامعه باشد. والدین امروز باید یادگیرنده همیشگی باشند و از منابع علمی و تجربی برای بهبود شیوه‌های تربیتی خود بهره بگیرند.

در این مطلب با روش‌های تربیت کودک در سنین مختلف آشنا شدید. لازم به ذکر است همه مطالبی که در اختیار شما گذاشتیم، از جمله نظرات پزشکی و سایر اطلاعات مرتبط با سلامت کودک، فقط برای اهداف اطلاع رسانی است و نباید به عنوان یک برنامه مشخص یا درمان خاص برای هر موقعیت فردی در نظر گرفته شود. همیشه در رابطه با هرگونه سوال یا مشکلی که ممکن است در مورد سلامتی خود یا دیگران داشته باشید، از مشاوره مستقیم پزشک خود استفاده کنید. همچنین می‌توانید از کتاب تربیت کودک کمک بگیرید.

فهرست مطالب