کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد

بررسی کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد

مقدمه

نوال السعداوی در مقدمه کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد این‌چنین نگاشته است: «در حالی که اوراق قدیمی خود را در یکی از کشوهای غبار گرفته دفترم مرتب می کردم، به دفترچه ای از دوران سال اول دبیرستان برخوردم که روی آن “تکلیف انشاء” نوشته شده بود. سال ۱۹۴۴ بود و معلم زبان عربی از ما خواسته بود که موضوعی را انتخاب کنیم و در مورد آن برای جلسه انشاء آینده سه صفحه بنویسیم. من موضوع خاطرات دخترکی به نام سعاد را انتخاب کردم و یک هفته کامل را صرف نوشتن کردم و تمام دفترچه را پر کردم و آن را به معلم دادم. او آن را خواند و به من نمره صفر داد و دفترچه را برگرداند و گفت که باید موضوع دیگری به همان اندازه سه صفحه به او ارائه دهم.»

چرا کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد اثری مهم است؟

کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد روایت‌گر دوران کودکی سعاد، دختری مصری است که در فضایی سنتی و مذهبی پرورش می‌یابد. او از همان سنین پایین با تبعیض‌های جنسیتی و محدودیت‌هایی که بر زنان جامعه‌اش اعمال می‌شود، مواجه می‌شود.

• مبارزه با سنت‌های دست و پاگیر: سعاد با کنجکاوی و جسارت ذاتی کودکان، سنت‌هایی همچون ختنه زنان را زیر سوال می‌برد. او درک نمی‌کند که چرا باید بدنش را بدون رضایت و برای دلایل نامعلوم، مورد آزار قرار دهد. این بخش از روایت، به نقد سنت‌های کورکورانه و لزوم آگاهی و حق انتخاب زنان می‌پردازد.

• نقد مذهب و مناسبات دینی: سعاد در کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد در مواجهه با مناسبات دینی حاکم بر جامعه، سوالاتی در مورد عدالت و برابری مطرح می‌کند. او درک نمی‌کند که چرا زنان از حضور در اماکن مذهبی منع می‌شوند و یا چرا قوانین دینی تفاوتی بین زن و مرد قائل می‌شوند. این بخش از روایت، به نقد تفاسیر خشک و تبعیض‌آمیز متون دینی می‌پردازد.

• بیداری جنسی و کشف هویت: سعاد در خلال روایت داستانش در کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد، به کشف بدن خود و دنیای پیرامونش می‌پردازد. او با کنجکاوی و سادگی کودکانه، سوالاتی در مورد روابط جنسی و تفاوت‌های زن و مرد مطرح می‌کند. این بخش از روایت، به اهمیت آموزش‌های صحیح و سنی جنسی به کودکان اشاره دارد.

• انتقاد از روابط قدرت و نابرابری‌های اجتماعی: سعاد شاهد روابط قدرت نابرابر در خانواده و جامعه است. او متوجه تبعیض‌هایی می‌شود که علیه زنان، کودکان و اقشار ضعیف جامعه اعمال می‌شود. این بخش از روایت او در کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد، به نقد ساختارهای اجتماعی و لزوم برقراری عدالت و برابری اشاره دارد.

• تاثیر بر ادبیات فمنیستی عرب: کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد یکی از نخستین آثار ادبی عرب به شمار می‌رود که به طور مستقیم به مسائل زنان و مطالبات فمینیستی می‌پردازد. این کتاب با زبانی ساده و در عین حال تاثیرگذار، تجربیات تلخ و شیرین یک دختر را روایت می‌کند و به نقد نابرابری‌های جنسیتی حاکم بر جامعه می‌پردازد. انتشار این اثر، الهام‌بخش نویسندگان زن عرب شد تا صدای خود را بلند کرده و به مبارزه با تبعیض‌های جنسیتی برخیزند.

• جسارت در روایت‌گری: انتخاب راوی کودک برای روایت داستانی اجتماعی و انتقادی، اقدامی جسورانه از سوی نوال السعداوی بود. این انتخاب به او اجازه داد تا نگاهی تازه و نقادانه به مناسبات اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه مصر داشته باشد. موفقیت کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد راه را برای نویسندگان عرب هموار کرد تا از روایت‌های غیرمتعارف و راویان غیرقابل انتظار در آثار خود بهره بگیرند.

• سبک واقع‌گرایانه و تاثیرگذار: نوال السعداوی در این کتاب، از سبک واقع‌گرایانه‌ای بهره می‌برد که به باورپذیری روایت و همذات‌پنداری خواننده می‌افزاید. او به جای پرداختن به مسائل انتزاعی و کلیشه‌ای، بر روایت صادقانه‌ی تجربیات زیسته‌ی خود در دوران کودکی تمرکز می‌کند. این سبک روایت، به تاثیرگذاری عمیق‌تر اثر بر خواننده منجر می‌شود.

جمع بندی: رمانی فراتر از یک کتاب

کتاب خاطرات دخترکی به نام سعاد فراتر از یک کتاب ادبی، به سندی تاریخی و اجتماعی تبدیل شده است. این کتاب تصویری از وضعیت زنان و جامعه‌ی مصر در نیمه‌ی دوم قرن بیستم ارائه می‌دهد. همچنین، این اثر با طرح مباحثی همچون حقوق کودکان، آموزش جنسی و نقد سنت‌های کورکورانه، همچنان در مباحثات اجتماعی و فرهنگی جوامع عرب و حتی فراتر از آن، کاربرد دارد.