کتاب ناسیونالیسم

۲. آموزه‌های کلیدی و ایده‌ی مرکزی

مهم‌ترین آموزه‌ی کتاب ناسیونالیسم، «مصنوعی بودن» و «مدرن بودن» ناسیونالیسم است. کدوری با قاطعیت این تصور رایج را که ملت‌ها واحدهایی طبیعی و ازلی هستند، رد می‌کند. او معتقد است که این ایدئولوژی با تحمیل یک اصل جدید و بیگانه بر جوامع بشری، یعنی «هر ملت باید دولت مستقل خود را داشته باشد»، نظم سنتی جهان را برهم زد. این اصل، به گفته کدوری، نه تنها غیرمنطقی است، بلکه در عمل نیز فاجعه‌بار بوده است. زیرا تعریف «ملت» خود امری مبهم و دلبخواهی است و تلاش برای تطبیق مرزهای سیاسی با مرزهای قومی-زبانی، منشأ اصلی پاک‌سازی‌های قومی، جنگ‌ها و بی‌ثباتی‌های بی‌پایان در دو قرن اخیر بوده است.

کتاب ناسیونالیسم به ما می‌آموزد که این ایدئولوژی، با تقدیس «ملت» و قرار دادن آن در جایگاه خدا، راه را برای توتالیتاریسم و خشونت‌های بی‌سابقه هموار کرد.

۳. نقاط قوت محتوایی و سبک استدلال

الی کدوری در کتاب ناسیونالیسم از نثری آکادمیک، دقیق و در عین حال کوبنده استفاده می‌کند. او برای اثبات مدعای خود، به انبوهی از منابع فلسفی و تاریخی استناد می‌کند و با کنار هم قرار دادن آن‌ها، تصویری کاملاً متفاوت از تاریخ مدرن ارائه می‌دهد. یکی از نقاط قوت کتاب، جسارت نویسنده در به چالش کشیدن مقدس‌ترین باورهای سیاسی مدرن است.

او بدون هیچ تعارفی، ناسیونالیسم را ایدئولوژی‌ای معرفی می‌کند که مبتنی بر «اراده‌گرایی جوانان سرخورده» و «تحریف فلسفه» است. شاید خواندن کتاب ناسیونالیسم برای همه آسان نباشد، زیرا متنی فشرده و عمیقاً تحلیلی است، اما قدرت استدلال و اصالت نگاه آن، انکارناپذیر است و همین ویژگی آن را به یک اثر کلاسیک تبدیل کرده است.

الی کدوری: مورخ جدلی و منتقد بی‌پروا

الی کدوری (Elie Kedourie) یک مورخ و دانشمند علوم سیاسی برجسته‌ی بریتانیایی بود که در بغداد، عراق، در یک خانواده‌ی یهودی به دنیا آمد. این پیشینه‌ی منحصربه‌فرد، نگاهی عمیق و اغلب انتقادی به او در مورد سیاست‌های غرب در خاورمیانه و به‌ویژه ایدئولوژی ناسیونالیسم بخشید. او که تحصیل‌کرده‌ی مدرسه‌ی اقتصاد لندن (LSE) و استاد دانشگاه لندن بود، به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی مکتب فکری محافظه‌کار در مطالعات سیاسی شناخته می‌شود.

سبک نوشتاری او دقیق، مستدل، و به دور از تعارفات رایج آکادمیک است. او از به چالش کشیدن روایت‌های رسمی و محبوب هراسی نداشت و به همین دلیل آثارش اغلب جدلی و بحث‌برانگیز بودند. کتاب ناسیونالیسم که اولین بار در سال ۱۹۶۰ منتشر شد، مشهورترین اثر او و یکی از متون کلاسیک در نقد این ایدئولوژی به شمار می‌رود.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟

کتاب ناسیونالیسم یک اثر برای همگان نیست. این کتاب یک متن آکادمیک متراکم و چالش‌برانگیز است که نیازمند تمرکز و حوصله‌ی خواننده است. با این حال، برای گروه‌های زیر یک مطالعه‌ی ضروری و بسیار روشنگر خواهد بود:

• دانشجویان و پژوهشگران: دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، تاریخ، فلسفه و جامعه‌شناسی، در این کتاب منبعی غنی و یکی از مهم‌ترین دیدگاه‌های انتقادی درباره‌ی مدرنیته‌ی سیاسی را خواهند یافت.
• علاقه‌مندان به تاریخ ایده‌ها: اگر برایتان سؤال است که ایده‌ها چگونه متولد می‌شوند، رشد می‌کنند و جهان را تغییر می‌دهند، کتاب ناسیونالیسم یک نمونه‌ی مطالعاتی درجه‌یک از این فرآیند است.
• تحلیلگران مسائل سیاسی و بین‌المللی: برای فهم ریشه‌های بسیاری از درگیری‌های معاصر، از بالکان گرفته تا خاورمیانه، درک انتقادی از ناسیونالیسم که این کتاب ارائه می‌دهد، بسیار کلیدی است.
• هرکس که به دنبال به چالش کشیدن باورهای خود است: اگر فردی هستید که از رویارویی با دیدگاه‌های مخالف لذت می‌برید و می‌خواهید درک خود از مفاهیمی چون «وطن‌پرستی» و «هویت ملی» را عمیق‌تر کنید، کتاب ناسیونالیسم شما را ناامید نخواهد کرد. این کتاب به شما یادآوری می‌کند که قدرتمندترین ایده‌ها، اغلب خطرناک‌ترین آن‌ها نیز هستند.