کتاب ناسیونالیسم

درسی برای امروز یا فقط تاریخ؟

کتاب ناسیونالیسم (Notes on Nationalism) نوشتهٔ جورج اورول در مه ۱۹۴۵ نوشته شد و در اکتبر همان سال در نخستین شمارهٔ مجلهٔ بریتانیایی Polemic منتشر گردید. این مقاله یکی از آثار مهم اورول است که در آن به تحلیل روان‌شناسی و اخلاقی ناسیونالیسم می‌پردازد و آن را از میهن‌پرستی (patriotism) متمایز می‌سازد.

تعریف اورول از ناسیونالیسم

اورول در این کتاب، ناسیونالیسم را به‌عنوان عادت ذهنی معرفی می‌کند که افراد را وادار می‌کند تا خود را با یک ملت، نژاد، طبقه، مذهب یا ایدئولوژی خاصی هم‌ذات‌پنداری کنند و آن را فراتر از خیر و شر قرار دهند. در این حالت، فرد هیچ وظیفه‌ای جز پیشبرد منافع آن واحد نمی‌بیند. او تأکید می‌کند که ناسیونالیسم لزوماً به یک کشور یا ملت محدود نمی‌شود و می‌تواند به هر واحدی از جمله کلیسا، طبقه اجتماعی یا حتی مفاهیم انتزاعی مانند نژاد سفید یا پرولتاریا تعلق گیرد.

تفاوت ناسیونالیسم و میهن‌پرستی

اورول تفاوت مهمی بین ناسیونالیسم و میهن‌پرستی قائل است. او میهن‌پرستی را دلبستگی به یک مکان خاص و یک شیوهٔ زندگی خاص تعریف می‌کند که فرد آن را بهترین می‌داند اما تمایلی به تحمیل آن به دیگران ندارد. میهن‌پرستی ذاتاً دفاعی است، در حالی که ناسیونالیسم با میل به قدرت و برتری‌طلبی همراه است.

اورول سه ویژگی اصلی برای ناسیونالیسم برمی‌شمارد:

• وسواس (Obsession): ناسیونالیست‌ها به‌طور مداوم به برتری واحد خود می‌اندیشند و در هر موضوعی به دنبال اثبات این برتری هستند.
• بی‌ثباتی (Instability): وفاداری ناسیونالیست‌ها می‌تواند به‌سرعت از یک واحد به واحدی دیگر منتقل شود، بدون آن‌که شدت احساسات آن‌ها کاهش یابد.
• بی‌تفاوتی نسبت به واقعیت (Indifference to Reality): ناسیونالیست‌ها تمایل دارند حقایق ناخوشایند دربارهٔ واحد خود را نادیده بگیرند یا توجیه کنند، در حالی که همان اعمال را در دیگران محکوم می‌کنند.

انواع ناسیونالیسم از دیدگاه اورول

اورول ناسیونالیسم را به سه دسته تقسیم می‌کند:

• ناسیونالیسم مثبت (Positive Nationalism): شامل جنبش‌هایی مانند صهیونیسم و ناسیونالیسم سلتیک که به‌طور فعال به دنبال پیشبرد منافع واحد خود هستند.

• ناسیونالیسم انتقالی (Transferred Nationalism): افرادی که وفاداری خود را به واحدی غیر از کشور خود منتقل می‌کنند، مانند کمونیسم یا کاتولیسیسم سیاسی.

• ناسیونالیسم منفی (Negative Nationalism): تمرکز بر نفرت از واحدهای دیگر، مانند آنگلوفوبیا یا یهودستیزی.