کتاب لیبرالیسم ولتر

ریشه‌های آزادی در آرای ولتر

من با حرف تو مخالفم، اما تا پای جان از حق تو برای گفتن آن دفاع می‌کنم. این جمله، چکیده‌ای از روح آزادی‌خواهی فرانسوا ماری آروئه، مشهور به ولتر ، فیلسوف و نویسنده بزرگ عصر روشنگری فرانسه است. کمتر متفکری را می‌توان یافت که به اندازه ولتر، با زبانِ نیش‌دار خود، در نبرد با استبداد، تعصب و خرافه، پرچمدار آزادی اندیشه و بیان بوده باشد. اما ولترِ طنزپرداز و نویسنده داستان‌های فلسفی چون کاندید، کیست که در فلسفه سیاسی و اندیشه لیبرال تا این حد اهمیت دارد؟

فرانسوا ماری آروه، مشهور به ولتر (Voltaire)، فیلسوف، نویسنده و طنزپرداز برجستهٔ فرانسوی قرن هجدهم بود که یکی از چهره‌های محوری جنبش روشنگری به شمار می‌رود. او در سال ۱۶۹۴ در پاریس زاده شد و به‌سبب نقد نهادهای قدرت، به‌ویژه کلیسا و سلطنت، بارها تبعید و زندانی شد. ولتر با زبانی تیز و نیش‌دار از آزادی اندیشه، تسامح دینی و عقلانیت دفاع می‌کرد و آثار متعددی در قالب نمایشنامه، رساله و رمان نگاشت؛ از جمله رمان مشهور کاندید که هنوز هم از متون کلاسیک نقد خوش‌بینی ساده‌لوحانه و جهل مذهبی است. او در ۱۷۷۸ درگذشت، اما اندیشه‌اش دربارهٔ آزادی و نقد اقتدار همچنان یکی از ستون‌های فکری لیبرالیسم و دموکراسی مدرن به شمار می‌آید.

کتاب لیبرالیسم ولتر تلاشی است در ژانر فلسفه سیاسی و علوم انسانی تا بُعد کمتر شناخته‌شده‌ی این متفکر بزرگ را آشکار سازد.

سهم ولتر در گفتمان لیبرالیسم

کتاب لیبرالیسم ولتر بر این ایده متمرکز است که ولتر معتقد بود برای رسیدن به جامعه آزاد، ابتدا باید زنجیرها و بندها را از اندیشه و رفتار تک‌تک مردمان برداشت. این نوشتار می‌کوشد اصل‌های بنیادی و ضروری را برای آنکه ما خود آزادی‌خواه باشیم، بر اساس آرای ولتر، مورد بحث و بررسی قرار دهد. بنابراین، خواننده با اثری مواجه است که بازاندیشی در باورهای ولتر درباره‌ی ماهیت و الزامات آزادیخواهی است.

محور اصلی کتاب لیبرالیسم ولتر، بررسی مفهوم آزادی در گفتمان ولتر و پیوند این مفهوم با شکل‌گیری لیبرالیسم است. کتاب نشان می‌دهد که ولتر نه‌فقط آزادی حقوق فردی را می‌خواست، بلکه بر لزوم گسترش فرهنگ آزاداندیشی و روشنگری عمومی پافشاری داشت؛ موضوعی که امروز در مباحث مدرن لیبرالیسم نیز شنیده می‌شود. در پس این تحلیل، پرسش‌هایی دربارهٔ رابطهٔ آزادی با عدالت، نقش نهادها و محدودیت‌های فرهنگی مطرح می‌شود که خواننده کنجکاو را به ادامه پرسش‌گری دعوت می‌کند.