کتاب افیون زدگان

مردم نگاری در جنوب تهران

کتاب افیون زدگان، اثری ارزشمند در حوزه‌ی مطالعات اجتماعی ایران، نوشته‌ی اصغر ایزدی جیران، انسان‌شناس و پژوهشگر حوزه‌ی آسیب‌های اجتماعی است. این کتاب گزارشی صرف از پدیده‌ی اعتیاد نیست، بلکه یک مردم‌نگاری میدانی و موشکافانه است که خواننده را به محلات حاشیه‌ای و فضاهای زیستی معتادان در جنوب شهر تهران می‌برد.

روایت انسان‌شناسانه از زندگی معتادان

نویسنده با به‌کارگیری روش علمی مردم‌نگاری (اتنوگرافی) و سال‌ها تحقیق میدانی، تلاش کرده است تا از سطح ظاهری و کلیشه‌ای اعتیاد فراتر رود و فرهنگ، مناسبات، و جهان‌بینی افرادی را بکاود که عمداً یا جبراً به حاشیه‌ی جامعه رانده شده‌اند.

کتاب افیون زدگان به جای تمرکز بر آمارهای خشک یا توصیه‌های اخلاقی، به تجربه‌ی زیسته‌ی معتادان می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، منجر به تولید سبک زندگی و نظام معنایی خاصی در میان این گروه شده است.

نقد نگاه‌های سطحی و دولتی

یکی از نقاط قوت کلیدی کتاب افیون زدگان، نگاه نقادانه آن به رویکردهای رایج در مبارزه با آسیب‌های اجتماعی است. ایزدی جیران استدلال می‌کند که بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌های شهری که هدفشان بسامان کردن نابسامانی‌ها است، اغلب نگاهی ساده‌انگارانه دارند. این طرح‌ها با تمرکز بر پاک‌سازی محلی و ساماندهی ظاهری، عملاً نقش ساختارهای کلان‌تر اقتصادی، به‌ویژه بازار و صنعت قدرتمند مواد مخدر را نادیده می‌گیرند.

به بیان دیگر، کتاب افیون زدگان با محوریت قرار دادن مفهوم خشونت فرهنگی، نشان می‌دهد که چگونه طرد اجتماعی، داغ ننگ و فقدان حمایت‌های عاطفی و اقتصادی، نه تنها بر فرد معتاد، بلکه بر خانواده و محیط زندگی او نیز فشار می‌آورد و در نهایت، به تولید بیشتر بی‌خانمانی و حاشیه‌نشینی دامن می‌زند.