احمد شاملو، متولد ۲۱ آذر ۱۳۰۴، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم و فرهنگ‌نویس برجسته‌ی ایرانی بود که با نام مستعار “الف. بامداد” نیز شناخته می‌شود. او یکی از تأثیرگذارترین شاعران معاصر ایران است که با بنیان‌گذاری شعر سپید، انقلابی در شعر فارسی به پا کرد و مسیر تازه‌ای را برای شاعران نسل‌های بعد گشود.
شاملو دوران کودکی پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. به دلیل شغل پدرش که افسر ارتش بود، او مدام در حال سفر و جابجایی بود و تحصیلات مدرسه‌ای منظمی نداشت. با این وجود، او از همان کودکی به مطالعه و نوشتن علاقه‌مند بود و از دوازده سالگی شروع به جمع‌آوری لغات و اصطلاحات عامیانه کرد.
در اوایل دهه‌ی ۲۰ خورشیدی، شاملو به دلیل فعالیت‌های سیاسی دستگیر و زندانی شد. این تجربه، تأثیر عمیقی بر او گذاشت و در آثار بعدی‌اش نیز بازتاب یافت. او پس از آزادی از زندان، به طور جدی به شعر و شاعری روی آورد و با آشنایی با نیما یوشیج، به شعر نو گرایش پیدا کرد.
زمینه‌های فعالیت:
- شعر و ترانه: شاملو با انتشار مجموعه شعر “قطعنامه” در سال ۱۳۳۰، به عنوان پیشگام شعر سپید شناخته شد. او با رها کردن وزن و قافیه، سبک تازه‌ای را در شعر فارسی به وجود آورد که به “شعر شاملویی” نیز معروف است.
- روزنامه‌نگاری: شاملو در دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، به عنوان سردبیر و نویسنده در نشریات مختلفی مانند “فردوسی”، “کتاب هفته” و “خوشه” فعالیت داشت.
- ترجمه: او آثار بسیاری را از زبان‌های مختلف به فارسی ترجمه کرد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به “دن آرام”، “شازده کوچولو” و “گیلگمش” اشاره کرد.
- فرهنگ‌نویسی: شاملو به همراه همسرش، آیدا سرکیسیان، مجموعه‌ی چند جلدی “کتاب کوچه” را تألیف کرد که به عنوان دایرةالمعارف فرهنگ عامیانه‌ی مردم ایران شناخته می‌شود.
- فعالیت‌های سینمایی: او در دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، به عنوان فیلمنامه‌نویس در سینمای ایران فعالیت داشت و فیلمنامه‌هایی مانند “بن‌بست” و “فرار از حقیقت” را نوشت.
دیدگاه‌ها و باورها:
شاملو علاقه‌مند به جنبش‌های چپ و کمونیستی بود و در آثار خود، به نقد نظام سرمایه‌داری و بی‌عدالتی‌های اجتماعی می‌پرداخت. او همچنین به تاریخ و فرهنگ ایران علاقه‌مند بود و در آثار خود، به بازخوانی و نقد تاریخ و اسطوره‌های ایرانی می‌پرداخت.
آثار منتشر شده:
- آهنگ‌های فراموش شده (۱۳۳۰)
- قطعنامه (۱۳۳۰)
- هوای تازه (۱۳۳۵)
- باغ آینه (۱۳۳۸)
- لحظه‌ها و همیشه (۱۳۴۱)
- آیدا در آینه (۱۳۴۳)
- آیدا، درخت و خنجر و خاطره (۱۳۴۴)
- ققنوس در باران (۱۳۴۵)
- مرثیه‌های خاک (۱۳۴۸)
- شکفتن در مه (۱۳۴۸)
- ابراهیم در آتش (۱۳۵۲)
- دشنه در دیس (۱۳۵۶)
- ترانه‌های کوچک غربت (۱۳۵۹)
- مدایح بی‌صله (۱۳۶۹)
- در آستانه (۱۳۷۶)
- حدیث بی‌قراری ماهان (۱۳۷۸)
درگذشت و میراث:
احمد شاملو در ۲ مرداد ۱۳۷۹ در خانه‌ی خود در دهکده فردیس درگذشت. او در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. پس از مرگ شاملو، آثار و اندیشه‌های او همچنان مورد توجه و تحلیل قرار گرفته و تأثیر عمیقی بر ادبیات و فرهنگ ایران گذاشته است.
