کایروس: برنده بوکر ۲۰۲۴، رمانی حماسی درباره عشق و سیاست در آلمان شرقی
رمان کایروس نوشته جنی ارپنبک، برنده جایزه معتبر بوکر بینالمللی ۲۰۲۴ شد. این رمان که به قلم توانای مایکل هافمن به انگلیسی ترجمه شده، داستانی حماسی و تکاندهنده از عشق، فقدان و گذر زمان در آلمان شرقی را روایت میکند.
برای آشنایی بیشتر با جایزه بوکر اینجا کلیک کنید.
جنی ارپنبک: مروری کوتاه بر زندگی نویسنده رمان کایروس
جنی ارپنبک در دوازدهم مارس ۱۹۶۷ میلادی در شرق برلین، پایتخت آلمان شرقی سابق، دیده به جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی او در سایهی دیوار برلین و فضای بستهی سیاسی آلمان شرقی سپری شد. پدرش، جان ارپنبک، نویسنده و مترجم ادبیات بود و مادرش، کریستا ولف، از شاعران برجستهی آلمان به شمار میرفت.
این بستر فرهنگی غنی، زمینهی مساعدی را برای رشد استعدادهای ادبی جنی ارپنبک فراهم کرد. او با دنیای کتاب و ادبیات از همان ابتدای زندگی مأنوس شد و تأثیر عمیق والدین بر او غیرقابل انکار است.
پس از گذراندن دورهی دبیرستان، جنی ارپنبک در رشتهی موسیقیشناسی در دانشگاه هومبولت برلین به تحصیل پرداخت. با فرو ریختن دیوار برلین در سال ۱۹۸۹، او فرصت رویارویی با دنیای غرب را پیدا کرد. این رویداد تاریخی، تأثیری عمیق بر زندگی و آثار ادبی او گذاشت.
پس از اتحاد دو آلمان، جنی ارپنبک به غرب آلمان مهاجرت کرد و در شهر هامبورگ سکونت گزید. او در این شهر به تحصیل در رشتهی تئاتر پرداخت و زمینهی دیگری از هنر را تجربه کرد. این تجربیات بعدی، در کنار ریشهی شرقی او، تلفيقی منحصربهفرد در آثارش به وجود آورد.
آثار جنی ارپنبک به لحاظ سبکی، تنوع قابل توجهی دارند. او از رئالیسم تا رمانهای تاریخی و حتی رمانهای تجربی، طیف وسیعی از ژانرهای ادبی را تجربه کرده است. با این حال، در تمامی آثار او، میتوان ردپای مضامین مشترکی را یافت.
یکی از بارزترین ویژگیهای آثار جنی ارپنبک، توجه او به مسائل اجتماعی و سیاسی روزگار خود است. او در رمانهایش، به نقد نابرابریهای اجتماعی، تبعیض، نژادپرستی، و دیگر معضلاتی که جوامع امروزی با آن روبرو هستند، میپردازد.
موضوع هویت و حافظه نیز از دیگر مضامین برجستهی آثار جنی ارپنبک به شمار میرود. او به ویژه در رمانهای مربوط به دوران آلمان شرقی، به کاوش در تجربیات افراد در شرایطی که هویت و حافظهی جمعی دستخوش دگرگونیهای اساسی قرار گرفته است، میپردازد.
ارپنبک به عنوان یک نویسندهی چیره دست، از زبانی روان و گیرا در آثار خود بهره میبرد. او در روایت داستانهایش، از تکنیکهای مختلفی مانند روایت اول شخص، روایت سوم شخص، و تلفیق زمانهای مختلف استفاده میکند.
تجربیات شخصی او ، به ویژه دوران کودکی و نوجوانیش در آلمان شرقی، نقش بسزایی در شکلگیری آثارش داشته است. او در رمانهای خود، به بازتاب تجربیات نسل خود و چالشهایی که در دوران گذار از دیکتاتوری به دموکراسی با آن روبرو بودهاند، میپردازد.
جنی ارپنبک تحت تأثیر نویسندگان و شاعران متعددی از جمله توماس مان، هرمان ملویل، و هانس مگنوس انتسربرگ قرار گرفته است. همچنین، آشنایی او با فلسفه و اندیشهی متفکرانی مانند کانت، نیچه، و سارتر، در آثارش بازتاب یافته است.
مسائل اجتماعی و سیاسی روزگار، همواره منبع الهامی برای او بودهاند و در رمانهای خود، به نقد نابرابریهای اجتماعی، تبعیض، نژادپرستی، و دیگر معضلاتی که جوامع امروزی با آن روبرو هستند، میپردازد.
او از چهرههای درخشان ادبیات معاصر آلمان، نویسندهای صاحب سبک و ژرفاندیش است که با قلمی نقادانه و نثری روان، به سراغ مسائل اجتماعی و سیاسی روزگار خود میرود. رمانهای او سرشار از انسانهایی است که در گرداب امواج سهمگین تاریخ دست و پا میزنند و در تلاش برای حفظ هویت و یافتن معنایی برای زندگی در دنیایی پرآشوب هستند.
کایروس: رمانی دربارهی عشق و سیاست
جنی ارپنبک با نثری درخشان، پیچیدگی رابطه بین یک دانشجوی جوان و یک نویسنده بسیار مسنتر را آشکار میکند و تنشها و چرخشهای روزانهای را که نشاندهنده صمیمیت آنهاست، با تمرکز بر آپارتمانها، کافهها و خیابانهای شهر، محل کار و غذاهای برلین شرقی، دنبال میکند. این داستان با عشق و شور شروع میشود، اما به همان اندازه به قدرت، هنر و فرهنگ هم میپردازد. خودمحوری عاشقان، سقوط آنها به گردابی مخرب، همچنان با تاریخ گستردهتر آلمان شرقی در آن دوره مرتبط است و اغلب با زوایای عجیبی با تاریخ برخورد میکند.
ترجمه مایکل هوفمان گویایی و عجیب و غریبیهای نوشتههای ارپن بک، ریتم جملات کشیده و وسعت دایره واژگان احساسی او را به تصویر میکشد.
آنچه کایروس را تا این حد غیرمعمول میکند، این است که هم زیبا و هم ناراحتکننده هم شخصی و هم سیاسی است. ارپنبک شما را دعوت میکند تا ارتباط بین این تحولات سیاسی نسلساز و یک رابطه عاشقانه ویرانگر و حتی وحشیانه را برقرار کنید و ماهیت سرنوشت و کنش را زیر سوال ببرید.
کتاب کایروس، داستانی صمیمی و ویرانگر از مسیر دو عاشق در میان ویرانههای یک رابطه است، که با پسزمینهای از دورهای لرزهخیز در تاریخ اروپا روایت میشود. این داستان، عشق و سیاست را در هم میآمیزد؛ به نظر میرسد این دو عاشق تجسم بخش آرمانهای سرکوبشده آلمان شرقی هستند و هر دو به گذشتهای که میدانند دیگر از دست رفته است، به شدت چسبیدهاند. کایروس، تأملی بر امید و ناامیدی، پرسشهای پیچیدهای را در مورد آزادی، وفاداری، عشق و قدرت مطرح میکند.
داستان در برلین شرقی سال ۱۹۸۶ رخ میدهد. زن و مردی به طور اتفاقی در اتوبوس با هم آشنا میشوند. او دانشجوی جوانی است و مرد، مسنتر و متأهل است. کشش آنها شدید و ناگهانی است و رابطهای عاشقانه را آغاز میکنند که با شور مشترک به موسیقی و هنر تغذیه میشود و با رازداریای که باید حفظ کنند، شدت میگیرد.
اما زمانی که زن تنها برای یک شب از او دور میشود، مرد نمیتواند او را ببخشد و ترک خطرناکی بین آنها شکل میگیرد که فضایی برای بیرحمی، تنبیه و اعمال قدرت باز میکند. و دنیای اطراف آنها نیز در حال تغییر است: با فروپاشی جمهوری دموکراتیک آلمان، تمام قطعیتها و وفاداریهای قدیمی نیز از هم میپاشند و دورهای جدید را آغاز میکنند که دستاوردهای عظیم آن با فقدان عمیقی همراه است.
کایروس در دو سطح زمانی روایت میشود. در خط زمانی اول، خواننده با هانس گئورگ شاعر مشهور آلمان شرقی در سال ۱۹۷۱ آشنا میشود. گئورگ که از بیماری قلبی رنج میبرد، با آنا دانشجوی جوانی ملاقات میکند و رابطهای عاشقانه بین آنها شکل میگیرد. اما این عشق در شرایطی ممنوعه و تحت سایه رژیم استبدادی آلمان شرقی شکوفا میشود.
در خط زمانی دوم، خواننده به آلمانِ پس از فروپاشی دیوار برلین میرود و شاهد سرنوشت هانس گئورگ و آنا در دنیایی دگرگون شده است.
ارپنبک با ظرافتی مثالزدنی، تصویری دقیق و ملموس از زندگی در آلمان شرقی، با تمام محدودیتها، سرکوبها و امیدها، ارائه میدهد. او به واکاوی پیچیدگیهای روابط انسانی در شرایطی میپردازد که عشق و آزادی تحت شعاع ایدئولوژی و قدرت قرار گرفتهاند.
علاوه بر داستان عاشقانه محوری، کایروس به موضوعات مهم دیگری همچون هنر، سانسور، هویت و حافظه نیز میپردازد. ارپنبک با ظرافت و عمق، به بررسی تأثیرات مخرب رژیم توتالیتر بر زندگی افراد و جامعه میپردازد
این رمان به خواننده اجازه میدهد تا با برلین شرقی درست قبل از سقوط دیوار، آپارتمانها، کافهها و خیابانهای شهر، محل کار و غذاهای شهری که اکنون دیگر وجود ندارد، صمیمی شود. همچنین تداعی کننده انتخابهای دشوار اخلاقی آن زمان و خسارتهایی است که با تحول سیاسی عظیم به وجود آمده است.
تحلیل شخصیتهای رمان کایروس
-
هانس: شخصیت اصلی رمان، مردی عملگرا و واقعنگر است. او سالها در نظام آلمان شرقی کار کرده و تجربیات تلخ و شیرین زیادی را پشت سر گذاشته است. فروپاشی دیوار برلین، هانس را با چالشهای تازهای روبرو میکند. او باید جایگاه خود را در دنیای جدید تعریف کند و تصمیم بگیرد که در این جهان متحولشده، به دنبال چه چیزی میگردد.
-
کاتارینا: کاتارینا در آلمان شرقی با دنیایی کاملاً متفاوت از آنچه تصور میکرد، روبرو میشود. او با محدودیتها و سرکوبهای نظام روبرو میشود و در عین حال، شاهد شور و اشتیاق مردم برای آزادی و دموکراسی نیز هست.
رابطه هانس و کاتارینا، بازتابی از تقابل دو نسل و دو طرز تفکر است. هانس که در نظام کمونیستی بزرگ شده، به واقعیتها و محدودیتهای زندگی در چنین جامعهای واقف است. اما کاتارینا با ذهنی باز و آرمانگرایانه به دنبال دنیایی بهتر است.
این تضاد، در طول داستان به چالشها و تنشهایی میان آنها میانجامد. اما در عین حال، عشق و درکی که بین آنها وجود دارد، باعث میشود تا بتوانند این چالشها را پشت سر بگذارند و در کنار هم به دنبال آیندهای روشن باشند
کایروس: مفهوم گذر زمان
یکی از مضامین اصلی رمان کایروس، گذر زمان و تأثیر آن بر زندگی انسان است. عنوان رمان، کایروس به معنای لحظه مناسب در زبان یونانی باستان، اشاره به گذرا بودن زمان و اهمیت استفاده از فرصتها دارد.
در طول رمان، خواننده شاهد گذر زمان و تحولات زندگی شخصیتها در پسزمینهای تاریخی پرفراز و نشیب است. عشق ممنوعه هانس گئورگ و آنا در گذر زمان دستخوش تغییر میشود، رژیم آلمان شرقی فرو میپاشد و آلمانِ جدیدی شکل میگیرد.
ارپنبک با ظرافت، به خواننده یادآوری میکند که زمان بیرحم است و هیچ چیز، حتی عشق، نمیتواند در برابر گذر زمان مقاومت کند.
کایروس در ادبیات معاصر:
کایروس به عنوان رمانی که جایزه معتبر بوکر بینالمللی را از آن خود کرده، از اهمیت بالایی در ادبیات معاصر برخوردار است. این رمان نه تنها داستانی جذاب و گیرا را روایت میکند، بلکه تصویری عمیق و تأملبرانگیز از زندگی در شرایطی ارائه میدهد که آزادی و حقوق انسانی تحت شعاع قدرت قرار گرفتهاند.
کایروس رمانی است که خواننده را به سفری در اعماق تاریخ و درون انسان میبرد و او را با پرسشهای مهمی درباره عشق، آزادی، هویت و حافظه روبرو میکند.
کایروس از نگاه منتقدان
رمان کایروس با استقبال گسترده منتقدان و مخاطبان روبرو شده است. بسیاری از منتقدان، این رمان را اثری قدرتمند، تکاندهنده و بهیادماندنی توصیف کردهاند. در ادامه نظر برخی از این منتقدین را باهم میخوانیم.
چارلز فینچ، لس آنجلس تایمز:
در حال حاضر جنی ارپنبک ستاره بی چون و چرای رمان آلمانی در آمریکا است. او نویسندهای با ذهنی پرسه زن، خشمگین و درخشان است و در شناختهشدهترین کتابهایش، درباره یک استاد بازنشسته که به بحران پناهندگان کشیده میشود، عاطفی و تاریخی را به گونهای در هم میآمیزد که مسیر جدیدی را برای – خب، رمان آلمانی – پیشنهاد میکند.
حالا، در کتاب جدی اما ارزشمند «کایروس»، ارپن بک دوباره این کار را انجام داده است و با دقت فروپاشی یک رابطه عاشقانه آلمان شرقی را روی دورانی که درست قبل از اتحاد مجدد آلمان در 1990 رخ داده است، ترسیم میکند. این کتاب، همانطور که تعداد کمی از رمانها در هنگام مواجهه با آن به نظر میرسند، بار مطلق فوریت سوالات اگزیستانسیالیستی را به همراه دارد. سوالاتی که هم شامل سقوط دیوار برلین و هم ظهور سادوماسوخیسم میشود.
ناتاشا والتر، گاردین:
کایروس جنی ارپنبک یکی از تاریکترین و زیباترین رمانهایی است که تا به حال خواندهام. در یک سطح، یک داستان عاشقانه است، یا بهتر است بگوییم داستانی در مورد از دست دادن عشق. با زنی به نام کاتارینا شروع میشود که خبر مرگ معشوق سابقش را میشنود. جعبههای حاوی اسناد او به آپارتمانش تحویل داده میشود و زمانی که او سرانجام برای باز کردن آنها مینشیند، گذشته مانند دسته ورق بازی که به هوا پرتاب شده است، پیش روی او ظاهر میشود.
در طول این سفرهای شخصی و سیاسی، ارپن بک هرگز به دنبال عبارات کلیشهای یا پاسخهای شناخته شده نمیرود. در حالی که رمان در نگاه خود به عشق و سیاست واقعا تاریک است، گذراندن وقت با تخیل سختگیرانه و سازشناپذیر ارپن بک تا آخرین صفحه نشاطآور است.
دواین گارنر، نیویورک تایمز:
اگر کایروس تنها یک رمان احساساتی بود، جای صحبت زیادی باقی نمیماند. اما ارپنبک، نویسنده آلمانی متولد ۱۹۶۷ که آثارش طی یک دهه اخیر توجه خوانندگان انگلیسیزبان را به خود جلب کرده، از برجستهترین و قدرتمندترین رماننویسان عصر ماست. در زیر لایههای جملات او، نشانههایی از سیاست، تاریخ و حافظه فرهنگی آلمان پنهان است. تعجبی ندارد که او را نامزد آیندهی جایزه نوبل میدانند. آثار او مترجمهای ستارهای را به خود جلب کرده، ابتدا سوزان برنوفسکی و اکنون شاعر و منتقد ادبی مایکل هوفمان.
جان پاورز، انپیآر:
درد و لذت در رمان گیرا و تازه کایروس که داستان یک عشق در آلمان شرقی، درست پیش از فروپاشی دیوار برلین و پس از آن است، با هم میرقصند. این جدیدترین اثر از جنی ارپنبک، نویسنده و کارگردان اپرا، متولد برلین شرقی و ۵۷ ساله است، کسی که من کاملاً انتظار دارم طی پنج سال آینده جایزه نوبل را از آن خود کند. ارپنبک، نویسندهای بالغ برای خوانندگان بالغ، استعدادی بینظیر در نشان دادن چگونگی شکلگیری و بازشکلیابی ایدهها، شورها و انتخابهای ما بهواسطه گذر زمان و تحولات بیوقفه تاریخ، دارد.
خود نویسنده جنی ارپنبک در حاشیه مراسم بوکر دربارهی کایروس چنین گفته است: این داستان، روایت شخصی از یک عشق بزرگ و فروپاشی آن است، اما همزمان حکایتی است از فروپاشی یک نظام سیاسی کامل. به عبارت ساده، چگونه چیزی که در ابتدا درست به نظر میرسد، میتواند به اشتباه تبدیل شود؟ این گذار برایم جالب بود. ارتباط زیادی به زبان دارد، چرا که زبان به همان اندازه که برای ابراز احساسات و آرمانها ساخته شده، برای پنهان کردن یا خیانت به آنها نیز کاربرد دارد.
زبان میتواند چیزهای درونی را آشکار کند، با این حال میتواند گمراهکننده باشد یا صرفاً یک سطح بیمعنا. اگر به جزئیات گفتهشده و همچنین جاهایی که سکوت حاکم است دقت کنید، قادر خواهید بود جریانهای پنهان، تغییر قدرت بین نسلها، و تکنیکهای فریب و سوءاستفاده را نیز دنبال کنید.
مایکل هافمن مترجم کتاب به زبان انگلیسی که در جایزهی بوکر با جنی ارپنبک شریک بود نیز دربارهی کتاب و شخصیتهای آن چنین گفته است: مسئلهی تفاوت سنی مهم نیست. مسئلهی مهم شخصیت است. حتی اگر کاتارینا میتوانست هانس را در بیست سالگیاش ملاقات کند، او همان شخصیت همیشگیاش را داشت.
شخصیت مهم است؛ اینکه کسی دست به فریب بزند یا بخش بزرگی از زندگیاش را پنهان کند. اینکه یک مرد مسنتر با لذت خاصی به یک زن جوان نگاه کند، طبیعی است. شما زیبایی را تحسین میکنید. خوشحال میشوید که به یک فرد جوان، چه زن و چه مرد، نگاه کنید. این جرم نیست. تنها زمانی جرم است که از تجربهی خود برای فریب دادن کسی استفاده کنید، همان کاری که هانس با کاتارینا میکند.
متن کامل مصاحبه جنی ارپنبک را میتوانید در اینجا بخوانید.
همانطور که دیدیم رمان کایروس اثری درخشان و تاثیرگذار از جنی ارپنبک، نویسنده آلمانی است. این رمان با روایت داستانی جذاب و شخصیتهای پرداخته شده، به بررسی مسائل انسانی، اجتماعی و تاریخی میپردازد.
کایروس رمانی است که خواننده را به جهان روان انسان و پیچیدگیهای روابط انسانی میبرد. این رمان همچنین تصویری دقیق و گویا از آلمان شرقی و غربی در دوران تحولات سیاسی و اجتماعی ارائه میدهد.
رمان کایروس در سال ۲۰۲۴ موفق به کسب جایزه معتبر بوکر بینالمللی شد. این جایزه هر ساله به بهترین رمان ترجمه شده به زبان انگلیسی اهدا میشود. ترجمه مایکل هوفمان به انگلیسی در کسب این موفقیت برای رمان کایروس بسیار تاثیرگذار بوده است. کسب این جایزه، نام جنی ارپنبک را بیش از پیش در عرصه ادبیات جهان مطرح کرد و رمان کایروس را به یکی از پرفروشترین کتابهای سال تبدیل کرد. برخی منتقدان انتظار دارند نام ارپنبک را در چندین سال آینده در لیست نویسندگان جایزه نوبل ادبیات ببینید. بدون شک باید در انتظار ترجمه آثار این نویسندهی بزرگ به زبان فارسی باشیم. از این نویسنده تاکنون تنها کتاب رفتن توسط انتشارات نگاه به چاپ رسیده است.
