فهرست برندگان جوایز ادبی: طلایه‌داران داستان!

مقدمه: ۰ تا ۱۰۰ جوایز ادبی سراسر دنیا در برابر شماست!

ابتدا باید مشخص کرد که کارکرد اطلاع یافتن از جوایز ادبی و جزئیات آن‌ها، برای یک کتابخوان دقیقا چیست؟ شاید فلسفۀ به وجود آمدن چنین جوایزی بیش از هرچیزی، تقدیر از نویسندگان، آثار ادبی آن‌ها و در مقیاس وسیع‌تر، پاسداری و بزرگداشت ادبیات و کتاب بوده است. (آن هم در دنیای سلطۀ مدرنیته و وسایل و ارتباطات دیجیتال!)

اما این همۀ ماجرا نیست! هر جایزه ادبی تاریخچه، رویکرد، حواشی و به قول معروف، پرستیژ و اعتبار خاص خود را دارد؛ بنابراین اعطای هر جایزه‌ای، بیانگرِ یک داستان خاص در پشت پردۀ زندگیِ آن نویسنده یا اثر ادبی می‌باشد.

حال قصد این نوشته این است تا شما را با زیر و زبر جوایز ادبی آشنا کند. اگرچه ممکن است شما به خوبی با جوایز ادبی بسیار معروف مانند نوبل، پولیتزر، بوکر و… از قبل آشنا باشید، اما با پیشروی در فهرستِ پیش‌ِرو، با جوایز ادبی معتبر و مهمی آشنا خواهید شد که شاید اسم‌شان هم به گوش‌تان نخورده باشد.

در اینجا فقط خلاصه‌ای از ماجرای جوایز ادبی ذکر شده است. برای مطالعۀ بیشتر راجع به هر جایزه ادبی، روی لینک مربوط به آن جایزه کلیک کنید.

۲. جایزه نوبل ادبیات (The Nobel Prize in Literature)

به جرئت می‌توان گفت در میان جوایز ادبی، شهرت و اعتبار بسیار بالای جایزه نوبل بر هیچکس پنهان نیست. شاید خود شخص «آلفرد نوبل» در خواب هم نمی‌دید که جایزه‌ای که او در وصیت‌نامه‌اش برای افراد پیشرو در زمینه‌های مختلف تعیین کرده بود، به مشهورترین جایزۀ سراسر دنیا تبدیل شود.

اما این تازه اول ماجرای جالب نوبل ادبیات است. آلفرد نوبل که خود مخترع دینامیت و مسئول غیرمستقیم مرگ هزاران نفر بود، سبب اعتباربخشی به از بسیاری از نویسندگان و شاعران بعد از خود شد؛ آن هم نویسندگان و شاعرانی که اکثرا، ادبیات را به مثابۀ ابزاری برای انتقاد و مقابله با معضلات عمیق بشری مانند جنگ به کار می‌بستند!

جایزه نوبل ادبیات از همان اولین سال اهدای جوایز نوبل، به نویسندگان و شاعران برتر یک سال گذشته اعطا شده است. از آن زمان تا زمان حال، نام جایزه نوبل ادبیات در کنار هر نویسنده و اثری می‌تواند تضمین‌کنندۀ این باشد که آن نویسنده یا اثر او، حرف‌های بسیاری برای گفتن به مخاطب دارد. جایزه نوبل ادبیات کمال مطلوب و کعبۀ آمال بسیاری از نویسندگان است. از این‌رو، دریافت جایزه نوبل ادبیات را می‌توان یکی از معتبرترین معیارها برای سنجش محتوای یک اثر ادبی یا کیفیت آثار یک نویسنده دانست.

ارزش مادی جایزه نوبل ادبیات: حدود ۹۸۶ هزار دلار (اولین جایزه ادبی دنیا از نظر ارزش مادی برای یک برنده)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۰۱

محل اهدای جایزه: کشور سوئد

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان بین‌المللی و از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جایزه نوبل ادبیات: آلیس مونرو، ارنست همینگوی، رومن رولان، کازوئو ایشی‌گورو، گابریل گارسیا مارکز، ساموئل بکت، ژان پل سارتر، جان استاین بک، آلبر کامو و…

۳. جایزه پولیتزر (ادبیات داستانی) (Pulitzer Prize for Fiction)

«جوزف پولیتزر» به‌یادماندنی‌ترین نام را در میان خبرنگاران قرن بیستم (و حتی شاید تمام تاریخ خبرنگاری!) دارد. این روزنامه‌نگار طبق وصیت‌نامه‌ی خود در سال ۱۹۱۱، چند سری از جوایز ادبی بزرگ را برای نویسندگان در هر سبکی و سیاقی، برجای گذاشته است. طی سال‌های گذشته، روند اعطای این جایزه معتبر و همچنین، شاخه‌ها و زیرشاخه‌های ادبی و هنری مشمول جایزه پولیتزر، دست‌خوش تغییرات متنوعی شده‌ است.

جایزه پولیتزر تا سال ۲۰۲۳ به ۲۳ زیرشاخۀ مختلف اهدا شده است. برخی از این زیرشاخه‌ها عبارتند از: ادبیات داستانی، ادبیات نمایشی، شعر، روزنامه‌نگاری، تاریخ و زندگینامه‌ و خودزندگی‌نامه‌. آثاری که جوایز ادبی پولیتزر به آن‌ها اهدا شده را می‌توان سازندۀ شالودۀ ادبیات آمریکا دانست. این آثار به صورت معمول از میان بهترین آثار آمریکایی در زمینه‌های مختلف انتخاب شده که پس از دریافت جایزه، بسیاری از استادان دانشگاهی این کتاب‌ها را در دانشگاه‌های مختلف آمریکا تحلیل و تدریس کرده‌اند.

ارزش مادی جوایز ادبی پولیتزر ادبیات داستانی: ۱۵ هزار دلار برای هر نویسنده در هر زیرشاخه این جوایز ادبی (تا سال ۲۰۲۳)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۱۸

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان در آمریکا.

مشهورترین برندگان جوایز ادبی پولیتزر: ویلیام فاکنر، فیلیپ راث، ریچارد پاورز، کورمک مک‌کارتی، تونی مورسیون، جان آپدایک، سال بلو، برنارد مالامود و …

۴. جایزه بوکر (من بوکر) (Booker Prize)

جایزه بوکر یکی از جوایز ادبی است که طی سال‌ها، نام آن دو مرتبه عوض شده است. نام این جایزه ابتدا Booker Prize for Fiction» (۱۹۶۹-۲۰۰۱)» و سپس به «Man Booker Prize» (۲۰۰۲-۲۰۱۹) تغییر کرده تا به نام کنونی‌اش برسد. طی حدود پنج دهۀ گذشته، جایزه بوکر اعتبار ویژه‌ای در دنیای جوایز ادبی را برای خود کسب کرده است. فلسفۀ به وجود آمدن این جایزه ادبی ایجاد نسخه‌ای انگلیسی از جایزه ادبی «گنکور» بود. از‌این‌رو، می‌توان اعتبار کسب شده توسط نویسندگان از این جایزه را هم‌سنگ با اعتبار جایزه مهم گنکور فرانسه دانست.

از کنار جایزه بوکر دو جوایز ادبی دیگر نیز سر برآورده‌اند: جایزه بوکر روسی (Russian Booker Prize) از سال ۱۹۹۲ و جایزه بین‌المللی بوکر (International Booker Prize) از سال ۲۰۰۵. جایزه بوکر روسی برای آشنایی بیشتر مردم در سراسر دنیا با ادبیات مدرن روسی و تشویق نویسندگان معاصر روسی ایجاد شده است. جایزه بین‌المللی بوکر نیز یک افتخار مادام‌العمر برای آثار ادبی است که به زبان انگلیسی ترجمه شده‌اند.

ارزش مادی جوایز ادبی بوکر: ۵۰ هزار یورو برای برندۀ اصلی و ۲۵۰۰ یورو برای هر یک از ۶ نامزد نهایی

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۶۹

محل اهدای جایزه: انگلستان

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی انگلیسی‌زبان از نویسندگان کشورهای انگلستان و ایرلند

مشهورترین برندگان جوایز ادبی من بوکر: آدمکش کور از مارگارت آتوود، بازماندۀ روز از کازوئو ایشی گورو، زندگی و زمانه مایکل ک. از جی.ام.کوتسی، درک یک پایان از جولین بارنز و …

۵. جایزه بین المللی نوستاد (Neustadt International Prize)

جایزه نوستاد از جمله مشهورترین جوایز ادبی در دنیای ادبیات است. همچنین، این جایزه را باید بزرگ‌ترین جایزه ادبی کشور آمریکا از نظر مقیاس جغرافیایی و تنوع سبک‌وسیاق آثار ادبی نامزدین دانست. این جایزه هر دوسال‌ یکبار به یک نویسنده اهدا می‌شود.

نماد اصلی این جایزه یک «پر عقاب نقره‌ای رنگ» است که به برندگان اهدا شده و از زیبایی و پرستیژ خاصی برخوردار است. جایزه نوستاد از جمله معدود جوایز ادبی بین‌المللی است که در آن، شاعران و داستان و رمان‌نویسان و نمایشنامه‌نویسان، از یک شانسِ برابر برای نامزد شدن و برنده شدن برخوردار هستند. تنها معیار اصلی کمیتۀ داوریِ این جایزه، ارزش ادبی آن اثر است و موارد دیگری مانند تاثیر و انتقادی سیاسی و… در انتخاب برنده تاثیری ندارد. البته تا زمان داوریِ کمیتۀ نوستاد، نیاز است که بخش قابل توجه‌ای از آثار نویسندۀ مد نظر به انگلیسی ترجمه شده‌ باشد.

ارزش مادی جایزه نوستاد: ۵۰ هزار دلار به همراه یک پر عقاب نقره‌ای‌رنگ

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۷۰

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی از سراسر دنیا و توسط هر نویسنده با هر زبانی

مشهورترین برندگان جوایز ادبی نوستاد: گابریل گارسیا مارکز، اکتاویا پاز، ماکس فریش، اسماعیل کاداره و …

۶. جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین  (International Dublin Literary Award)

شهر دوبلین در ادبیات داستانی، همیشه نامی خاص و یادآورِ ادبیات مدرنیسم و پیشرو در قرن بیستم است. اما این شهر تنها به دلیل نویسندگان مشهور آن شناخته نمی‌شود و در زمان معاصر نیز اقداماتی پیشرو در زمینۀ ادبیات و جوایز ادبی داشته است. در سال ۱۹۹۴ در شورای شهر دوبلین تصمیم گرفته شد تا جایزه‌ای بین‌المللی برای نویسندگان در سراسر دنیا در نظر گرفته شود. سال ۱۹۹۶ این طرح به واقعیت پیوست و یکی از پرهزینه‌ترین و معتبرترین جوایز ادبی، پا به دنیای ادبیات گذاشت.

جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین به یک رمان در سال تعلق می‌گیرد. برای دریافت این جایزه میان رمان‌های نوشته شده به انگلیسی و آثار ترجمه شده به انگلیسی تفاوتی وجود ندارد: هر نویسنده‌ای در هر جای جهان می‌تواند برندۀ این جایزه شود به شرطی که حداقل دو سال از زمان انتشار اثرش به انگلیسی گذشته و یا به انگلیسی ترجمه شده باشد.

ارزش مادی جایزه بین‌المللی دوبلین: ۱۰۰ هزار یورو (در صورت برنده شدن یک اثر ترجمه شده، ۷۵ هزار یورو برای نویسنده و ۲۵ هزار یورو برای مترجم)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۹۶

محل اهدای جایزه: ایرلند، دوبلین

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان و آثار آن‌ها از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی دوبلین: نام من سرخ از اورهان پاموک، قلبی به این سپیدی از خابیر ماریاس، مرگ نور از طاهر بن جلون، به هوای دزدیدن اسب‌ها از پر پترسون، شیرفروش از آنا برنز و …

۷. جایزه ادبی گنکور (Prix Goncourt)

در میان جوایز ادبی بزرگ کشور فرانسه، جایزه ادبی گنکور معتبرترین جایزه ادبی محسوب می‌شود. «ادموند دو گنکور» نویسنده و منتقد مشهور فرانسوی بود که در سال ۱۹۰۰ «آکادمیِ گنکور» را برای ترغیب و تشویق نویسندگان فرانسوی راه‌اندازی کرد. در سال ۱۹۰۳ در آکادمی گنکور تصمیم بر آن شد که جایزه‌ای برای یادبود نام برادر ادموند به نویسندگان اهدا شود. از آن سال تاکنون، کمیتۀ داوری این آکادمی هرساله در رستوران مشهور Drouant جمع می‌شوند تا برنده جایزه را مشخص کنند!

جایزه گنکور تنها مختصِ رمان نیست و علاوه بر جایزه اصلیِ رمان، چهار جایزه دیگر نیز به نویسندگان اعطا می‌شود: جوایز گنکور برای «اولین رمان نویسنده»، «داستان کوتاه»، «شعر» و «زندگی‌نامه‌نویسی». این جایزه را همچنین می‌توان یکی از قدیمی‌ترین جوایز ادبی دانست چرا که در سال ۱۹۰۳ اولین دورۀ آن برگزار شده است. «جایزه رنودو» یکی دیگر از جوایز ادبی مهم کشور فرانسه است که زمان برگزاری مراسم اهدای آن، با جایزه گنکور یکی است. بسیاری از افراد جایزه رنودو را اصطلاحاً، جایزه نفر دوم گنکور می‌دانند.

ارزش مادی جایزه گنکور: ۱۰ یورو! (اما دارای اعتبار بسیار بالای ادبی)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۰۳

محل اهدای جایزه: فرانسه، پاریس

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان فرانسوی زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی گنکور: مارگریت دوراس، رومن گاری، پی‌یر لومیتر، سیمون دوبووار، پاتریک مودیانو، آندره مالرو، مارسل پروست و …

۸. جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب (National Book Critics Circle (NBCC))

جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب از آن جوایز ادبی معروفی است که توسط ۲۴ متخصص ادبی در زمینۀ بررسی و نقد آثار ادبی انتخاب می‌شود. اولین دورۀ این جایزه با هدف پیدا کردن بهترین و فاخرترین آثار ادبی در سال ۱۹۷۶ برگزار شده است. جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب شش زیرشاخۀ کلی و یک جایزه برای هر کدام از زیرشاخه‌ها دارد: ادبیات داستانی، ادبیات غیرداستانی، زندگی‌نامه، خودزندگی‌نامه، شعر و نقد.

داوران این مسابقه هیچگاه کتاب‌هایی فاقد ارزش ادبی را نامزد جایزه نمی‌کنند؛ و به منع کتاب‌های آشپزی، خودیاری، کتاب‌های مرجع، آثار تصویری، کتاب‌های کودکان و… برای نامزد شدن اشاره کرده‌اند! برای هر یک از زیرشاخه‌های جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب نیز، یک جایزه تحت عنوان «اولین کتاب» به نویسندگان تازه‌کار اهدا می‌شود. این جایزه برای یادبود یکی از پایه‌گذران این جایزه، تحت عنوان «جان لئونارد John Leonard» نام‌گذاری شده است. جایزه ملی حلقه منتقدان کتاب اعتبار ویژه‌ای میان منتقدان ادبی دارد و توجه خاصی را در میان اهل ادبیات به خود جلب می‌کند.

ارزش مادی جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب: ۱۰۰۰ دلار

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۷۶

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی انگلیسی‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی ملی حلقه منتقدان کتاب: صداهایی از چرنوبیل از سوتلانا الکسیویچ، شیرفروش از آنا برنز، ۲۶۶۶ از روبرتو بولانیو، درباره عکاسی از سوزان سانتاگ، بیلی باتگیت از ادگار لارنس دکتروف، همه اسب‌های زیبا از کورمک مک‌کارتی و …

۹. جایزه کتاب ملی آمریکا (National Book Award)

جایزه کتاب ملی آمریکا از آن دسته از جوایز ادبی مشهور کشور آمریکاست که مختص به نویسندگان آمریکایی و آثار چاپ شده در ایالات متحدۀ آمریکا می‌باشد. «موسسۀ کتاب ملی»، حامی اصلی جایزه حاضر، در سال ۱۹۳۶ تاسیس شده و اولین جایزه کتاب ملی آمریکا در سال ۱۹۳۷ اهدا شده است. با شروع جنگ‌جهانی دوم، اعطای جایزه کتاب ملی تا سال ۱۹۵۰ به حالت تعویق درآمد.

جایزه کتاب ملی در ابتدا به سه دسته آثار ادبی «داستانی»، «غیرداستانی» و «شعر» تعلق می‌گرفت اما از سال ۱۹۶۹ به بعد، به «ادبیات کودک» و از سال ۲۰۱۸، به «ادبیات ترجمه شده» نیز تعلق می‌گیرد. برای هر یک از دسته‌های اشاره شد یک فهرست از نامزدین و یک جایزه جداگانه در نظر گرفته شده است.

هدف اصلی جایزه کتاب ملی تشویق و تقدیر از نویسندگان تراز اول آمریکا، شناساندن هرچه بهتر آثار ادبی ممتاز و افزایش فروش آن‌ها و اطمینان از تاثیرگذاری کتاب‌های منتخب بر فرهنگ و تاریخ ادبیات آمریکا می‌باشد.

ارزش مادی جایزه کتاب ملی: ۱۰ هزار دلار برای برندۀ نهایی و هزار دلار برای همۀ نامزدهای نهایی جایزه

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۱ و ۱۹۵۰ تا زمان حال

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی انگلیسی‌زبان و یا ترجمه شده به انگلیسی

مشهورترین برندگان جوایز ادبی کتاب ملی: ویلیام فاکنر، سال بلو، ایزاک باشویس سینگر، جان آپدایک، برنارد مالامود، توماس پینچن، جویس کارول اوتس، دان دلیلو، کولسون وایتهد و …

۱۰. جایزه انجمن قلم آمریکا یا پن آمریکا (PEN America Awards)

موسسۀ انجمن قلم یا پن (PEN) یکی از بزرگترین بنیادهای غول‌آسای غیرانتفاعی دنیاست! مقر اصلی این سازمان بزرگ آمریکاست (که با عنوان PEN America شناخته می‌شود) و بیش از ۱۰۰ شعبه در کشورهای مختلف دارد. این سازمان در سال ۱۹۲۱ و در شهر لندن اولین روزهای حیات خود را تجربه کرده است. اما سازمان عظیم پن در صدد چه کاریست و چه ربطی به دنیای ادبیات دارد؟

سازمان بین‌المللی پن یک هدف اصلی دارد: «آزادیِ نوشتن». ا‌زاین‌رو، از تمام قوای خود استفاده می‌کند تا مسائلی مانند «آزادی بیان»، «آزادی خبرنگاری و خبرگزاری‌ها»، «آزادی هنری» و … را از طریق فرم‌های مختلف نوشتاری، به خصوص ادبیات، دنبال و حمایت کند.

در سال ۱۹۳۶ این موسسه تصمیم گرفت تا از ممتازترین و پیشروترین صداهای ادبیِ دنیا در ژانرهای مختلفی مانند ادبیات داستانی، شعر، جستارنویسی، زندگی‌نامه‌نویسی و… از طریق اهدای جوایز ادبی متعدد حمایت کند. تعداد جوایز PEN America به تنهایی به بیش از ۴۰ نوع می‌رسد!

از جمله مشهورترین جوایز ادبی بنیاد پن آمریکا عبارتند از:

علاوه بر بنیاد PEN America، موسسات و شعب دیگر این بنیاد در همکاری با دیگر سازمان‌ها جوایز ادبی متعددی دیگری نیز برای ادبیات در نظر گرفته است. برخی از این جوایز ادبی برای یادبود نامِ مشهورترین و سرشناس‌ترین نویسنده‌ها اعطا می‌گردد:

ارزش مادی جایزه PEN: برای هر جایزه بنیاد PEN متغییر است.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۳۶

محل اهدای جایزه: آمریکا و دیگر کشورهای حوزۀ PEN

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی انگلیسی‌زبان و یا ترجمه شده به انگلیسی

مشهورترین برندگان جوایز ادبی قلم یا پن: بیلی باتگیت از ای.ال دکتروف، ننگ بشری از فیلیپ راث، دزد پادگان از توبیاس وولف، مترجم دردها از جومپتا لاهیری و…

۱۱. جایزه فمینا (The Prix Femina)

جایزه فمینا از جمله معدود جوایز ادبی است که ردپای غالب زنان در آن مشاهده می‌شود. در واقع، تمام داوران این جایزه ادبی زن هستند. اما نامزدین جایزه هم می‌توانند مرد باشند و هم زن. این خود حرکتی زیبا از سوی محفل فمینا برای رسیدن به رویکردی متعادل از دیدگاه زنان نسبت به ادبیات می‌باشد.

در سال ۱۹۲۰ حکومت بریتانیای کبیر جایزه‌ای مشابه با جایزه فمینا را برای نویسندگان انگلیسی‌زبان در نظر گرفت. این جایزه با همکاری ناشرِ حامیِ جایزه فمینا صورت گرفت و به عنوان « Prix Femina–Vie Heureuse» نام‌گذاری شد.

ارزش مادی جایزه فمینا: –

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۰۴

محل اهدای جایزه: فرانسه

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار نوشته شده به زبان فرانسوی

مشهورترین برندگان جوایز ادبی فمینا: ویرجینیا وولف، ای.ام.فاستر، رومن رولان، ماگدا سابو، آنتوان دو سنت اگزوپری و …

۱۲. جایزه کاستا (Costa Book Awards)

جایزه کاستا یک پیشینۀ جالب و فرجامی غیرمنتظره داشت. این جایزه در سال۱۹۷۱ و با پشتیبانی مالی یک موسسه مدیریت هتل و رستوران به نام «Whitbread» اولین سال اهدای خود را تجربه کرد! تا سال ۲۰۰۵ نام این جایزه Whitbread Book Awards بود و پس از تغییر اسپانسر این جایزه به شرکت مشهور قهوۀ کاستا، به Costa Book Awards تغییر پیدا کرد. در سال ۲۰۲۲ نیز، به صورت کاملا ناگهانی اعلام شد که جایزه کاستا به پایان مسیر خود رسیده است.

علارغم پشیبانی مالی حامیان نسبتا بی‌ربط به دنیای ادبیات، جایزه کاستا یکی از محبوب‌ترین و معتبرترین جوایز ادبی انگلیسی بود که دقیقا به مدت ۵۰ سال به نویسندگان برتر اعطا می‌شد. اگرچه جایزه کاستا در قیاس با دیگر جایزه ادبیات انگلیسی، «جایزه بوکر»، اهمیت بیشتری به «لذت‌بخش بودن» مطالعۀ یک اثر ادبی قائل بود؛ بنابراین، کاستا را می‌توان جایزه‌ای مردمی‌تر و عامه‌پسندتر دانست تا یک جایزه ادبی راضی‌کننده برای اهل ادبیات و متخصصان آن.

این جایزه ابتدا، در پنج بخش اصلیِ «رمان»، «اولین رمان»، «شعر»، «کتاب کودک» و «شرح‌حال» به نویسندگان داده می‌شد. در سال ۲۰۱۲ بخش دیگری نیز تحت عنوان «داستان کوتاه» نیز به این جایزه اضافه شد.

ارزش مادی جایزه کاستا: ۵ هزار یورو (برای جایزه بخش داستان کوتاه به ترتیب: نفر اول ۳۵۰۰، نفر دوم ۱۰۰۰ و نفر سوم ۵۰۰ یورو)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۷۱

محل اهدای جایزه: انگلستان

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار نوشته شده به زبان انگلیسی از بریتانیا و ایرلند

مشهورترین برندگان جوایز ادبی کاستا: هری پاتر و زندانی آزکابان از جی کی رولینگ، درخت دروغ از فرانسیس هاردینگ، ماجرای عجیب سگی در شب از مارک هادون، زندگی پس از زندگی از کیت اتکینسون و …

۱۳. جایزه منتخب گودریدز (Goodreads Choice Awards)

سایت گودریدز مشهورترین محفل مجازی کتاب‌بازهاست! گودریدز بستر بسیار خوبی را برای کتاب‌خوان‌ها در سراسر دنیا فراهم آورده است تا در این فضا، از کتاب‌هایی که خوانده‌اند بنویسند، نظرات دیگران را راجع به کتاب‌های دیگر بخوانند و روند کتابخوانی خود را ثبت کنند.

اما گودریدز تنها به آماده‌سازی بستر مجازی خود برای این موارد اکتفا نکرده است. در این سایت انواع نوشته‌ها و بررسی‌های مختلف جهت راهنمایی، ترغیب و تشویق مخاطبین به کتابخوانی و انتخاب کتاب‌های مناسب وجود دارد. یکی از مهم‌ترین حرکات سایت گودریدز، طراحی جوایز ادبی برای کتاب‌های مختلف است. اما جایزه گودریدز تقریبا متمایز با تمامی جوایز ادبی دیگر است.

در سایت گودریدز کتابی برنده می‌شود که بیشترین تعداد کاربرد به آن رای داده باشند و خبری از داوریِ کمیته متخصصان و … نیست. این کتاب‌ها محدود به ژانر و سبک خاصی نمی‌شوند و از سراسر دنیا انتخاب می‌شوند. تعداد زیرشاخۀهای جوایز ادبی گودریدز بالاست و مواردی را همچون بهترین کتاب‌ «داستانی»، «شعر»، «علمی-تخیلی»، «معمایی و هیجانی»، «زندگی‌نامه و خودزندگی‌نامه»، «فانتزی» و… را شامل می‌شود.

ارزش مادی جایزه گودریدز: بدون جایزه نقدی. موجب شناخته‌تر شدن اثر ادبی برنده و افزایش چشمگیر فروش آن می‌شود.

سال شروع اهدای جایزه: ۲۰۰۹

محل اهدای جایزه: در سایت گودریدز

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی گودریدز: کتابخانه نیمه‌شب از مت هیگ، وصیت‌ها از مارگارت آتوود، سیرسه از مدلین میلر، اتاق از اما دون اهو و …

۱۴. جایزه هوگو (Hugo Awards)

«هوگو گرنسبک» ویراستار ادبی و ناشر رویاپردازی بود که اولین مجلۀ علمی-تخیلی دنیا را چاپ کرد. تاثیر ژرف او در کنار اولین غول‌های ادبیات علمی-تخیلی و فانتزی، «ژول ورن» و «اچ.جی.ولز»، تا حدی بود که بسیاری او را «پدر ژانر علمی-تخیلی می‌دانند.

در دهۀ ۵۰ میلادی تب‌وتاب ادبیات علمی-تخیلی به‌طرز شگفت‌انگیزی بالا رفته بود و توجه بسیاری از نویسندگان و کتابخوان‌ها، کامل به سوی این ادبیات تازه‌جان‌گرفته بود. در یازدهمین دورۀ «همایش علمی-تخیلی دنیا» یا «Worldcon» در سال ۱۹۵۳، تصمیم بر آن شد که جایزه‌ای سالانه برای تقدیر از آثار ادبی این سبک و ژانر به نویسندگان مطرح اهدا شود؛ جایزه‌ای که بعدها مشهورترین و معتبرترین جایزه دنیای ادبیات علمی-تخیلی و فانتزی شد.

جایزه نمادین هوگو از ابتدا تا زمان حال، یک موشک فلزی نمادین است که شکل آن، از تزئین فلزی روی کاپوت یک ماشین دهۀ ۵۰ آمریکایی الهام گرفته شده است. این جایزه ابتدا در هفت زیرشاخه به آثار مختلف اهدا می‌شد؛ اما اکنون تعداد زیرشاخه‌های آن به هفده مورد رسیده است: بهترین رمان، داستان‌کوتاه، رمان کوتاه (ناولا)، مجله، رمان تصویری و …

ارزش مادی جایزه هوگو: بدون جایزه نقدی. برنده شدن جایزه هوگو اعتباری بی‌نظیر به نویسنده و آثار او می‌بخشد.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۵۳

محل اهدای جایزه: در کشورهای مختلف (اغلب در آمریکا). هر ساله همایش Worldcon در کشورهای مختلف برگزار شده و جوایز ادبی هوگو در آن‌ها اهدا می‌شود.

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار علمی-تخیلی و فانتزی از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی هوگو: مزرعه حیوانات از جورج اورول، هری پاتر و جام آتش از جی.کی.رولینگ، فارنهایت 451 از ری بردبری، کورالین از نیل گیمن، تلماسه از فرانک هربرت، نیعاد با راما از آرتور سی.کلارک و …

۱۵. جایزه ادگار آلن پو (جایزه ادگارز) (Edgar Allan Poe Award)

«ادگار آلن پو» نویسنده و شاعر بسیار معروف و محبوب آمریکایی در قرن نوزدهم بود. آلن پو علاوه بر تاثیر شگرف بر مکتب ادبی رمانتیسم آمریکایی و سبک گوتیک در ادبیات، از مهم‌ترین به‌وجودآورندگان ژانر علمی-تخیلیِ پس از خود بود. همچنین، آلن پو از اولین داستان‌کوتاه‌نویسان آمریکایی بود که خلق اولین داستان‌کوتاه کارآگاهی را به او نسبت می‌دهند: «قتل در خیابان مورگ»

پس از جایزه هوگو، جا دارد از جایزه «ادگار آلن پو» یا به اختصار «ادگار» یا «ادگارز» یاد کرد. این جایزه، که یدک‌کشِ نام این نویسندۀ بزرگ است، افتخاری ‌بی‌نظیر را قسمت برندگان خود می‌کند. جایزه ادگار به «بهترین رمان»، «بهترین رمان اول»، «بهترین داستان کوتاه»، «بهترین اثر غیرداستانی (و غیرداستانیِ معمایی)»، «بهترین فیلم» و «بهترین تئاتر» اهدا می‌شود.

جالب است بدانید که جایزه نبولا (Nebula Award) نیز، یکی دیگر از جوایز ادبی مهم دنیای ادبیات علمی-تخیلی، فانتزی و وحشت است که با الهام از جوایز ادبی هوگو و ادگار طراحی و پایه‌گذاری شده است.

ارزش مادی جایزه ادگار آلن پو: بدون جایزه نقدی. معتبرترین جایزه ادبیات معمایی.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۴۶

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبیِ چاپ شده در آمریکا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی ادگار آلن پو: قاتلان ماه گل از دیوید گرن، تاوان از میناتو کانائه، شکار مرگ و بچه رزمری از آیرا لوین، شهر شیشه‌ای از پل استر، حق نگه‌دارِ احمقان از دانلد ای وست لیک و …

۱۶. جایزه آسترید لیندگرن (Astrid Lindgren Memorial Award)

جایزه «آسترید لیندگرن» از آن دسته جوایز ادبی است که هر نویسندۀ کودک و نوجوانی آرزوی دریافت آن را دارد؛ و این تنها بدین دلیل نیست که آسترید لیندگرن معتبرترین جایزه ادبیات کودکان است، بلکه این جایزه یکی از باارزش‌ترین جوایز نقدی (حدود نیم میلیون دلار!) را در میان دیگر جوایز ادبی دنیا دارد. این جایزه تنها توسط شورای هنر سوئد و دولت این کشور حمایت مالی می‌شود و هزینه‌ی آن، از مالیات شهروندان سوئدی پرداخت می‌شود. ازاین‌رو، بسیاری از افراد از این جایزه چنین یاد می‌کنند: «هدیه‌ای از سوی مردم کشور سوئد به تمام دنیا»

«آسترید لیندگرن» نویسندۀ ادبیات کودکان و خالق برخی از تاثیرگذارترین آثار ادبی مخصوص کودکان بود. در زمان مرگ این نویسنده در سال ۲۰۰۲، دولت کشور سوئد اولین جایزه آسترید لیندگرن را برای یادبود نام این نویسندۀ بزرگ و تقدیر از نویسندگان و طراحان ادبیات کودک، اهدا کرد. این جایزه در یک مراسم بسیار رسمی و باشکوه و توسط ملکۀ سوئید به نویسندگان منتخب اعطا می‌گردد.

ارزش مادی جایزه آسترید لیندگرن: حدود 550 هزار دلار آمریکا. گران‌ترین جایزه ادبیات کودک.

سال شروع اهدای جایزه: 2002

محل اهدای جایزه: سوئد، استکهلم

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان از سراسر دنیا.

مشهورترین برندگان جوایز ادبی آسترید لیندگرن: موریس سنداک، ژان کلود مورلوا، ژاکلین وودسون، باربرو لیندگرن، فیلیپ پولمن و …

۱۷. جایزه هانس کریستین اندرسون (Hans Christian Andersen Award)

«هانس کریستین اندرسون» را می‌توان نام‌آشناترین نویسندۀ ادبیات کودک و نوجوان در سراسر دنیا دانست. بسیاری از شاهکارهای بدون زمانِ ادبیات کودکان توسط کریستین اندرسون بزرگ به رشتۀ تحریر درآمده است. درست بر خلاف داستان «لباس جدید پادشاه»، اعتبار و شهرت اندرسون در ادبیات و بعدها، اعتبار و شهرت جایزه یادبود او، حقیقی و ماندگار است.

جایزه بین‌المللیِ «هانس کریستین اندرسون» را به جرئت می‌توان معتبرترین جایزه دنیای ادبیات کودک دانست؛ تا حدی که بسیاری، این جایزه را «نوبل ادبیات کودکان» می‌نامند. این جایزه هر دو سال یکبار و از سال ۱۹۵۶ تاکنون، به نویسندگانی که مجموع آثارشان تاثیری ماندگار بر ادبیات کودکان داشته است، تعلق می‌گیرد. از سال ۱۹۶۶ نیز، جایزه اندرسون دیگری نیز به تصویرپردازان آثار ادبی کودک و نوجوان اهدا می‌شود. این جایزه توسط دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) حمایت می‌شود.

از ایران نیز تاکنون چندین نویسنده و تصویرگر در میان نامزدین جایزه هانس کریستین اندرسون حضور داشته‌اند. در سال ۱۹۷۴، فرشید مثقالی برندۀ جایزه بهترین تصویرگر شد. در ۱۹۹۲، هوشنگ مرادی کرمانی علارغم برنده نشدن جایزه، مورد تقدیر و توصیه تمام داوران مسابقه قرار گرفت و در سال ۲۰۱۸، فرهاد حسن‌زاده فینالیست نهایی این مسابقه شده است.

ارزش مادی جایزه هانس کریستین اندرسون: بدون ارزش مادی. اهدای یک مدال طلا با نشان هانس کریستین اندرسون و یک دیپلم افتخاری به برندگان.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۵۶

محل اهدای جایزه: سوئیس، بازل

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان از سراسر دنیا.

مشهورترین برندگان جوایز ادبی هانس کریستین اندرسون: آسترید لیندگرن، ژاکلین وودسون، کائو ونزوآن، النور فارجون و …

۱۸. جایزه پلانتا (Planeta prize for novel)

«پلانتا» یک کمپانی بین‌المللی و بسیار بزرگ است که در سال ۱۹۴۹ تاسیس شد. این کمپانی فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای از نشر کتاب تا آموزش مقاطع بالای تحصیلی دارد. سه سال پس از تاسیس کمپانی، تصمیم بر آن شد تا یکی از گران‌ترین جوایز ادبی جهان توسط این کمپانی به ادبیات اسپانیایی‌زبان اهدا شود: جایزه پلانتا.

این جایزه همیشه همزمان با روز «قدیس تِرِزا» در ۱۵ اکتبر هر سال اهدا می‌شود. جایزه پلانتا متعلق به آن دسته رمان‌های جدیدی است که تاکنون منتشر نشده‌اند. تمام داوران این جایزه بزرگ و بسیار رقابتی، از استادان معتبرترین دانشگاه‌ها، خبرنگاران مشهور، منتقدان ادبی و چهره‌های شاخص ادبیات تشکیل می‌شود. پلانتا را می‌توان بزرگترین افتخار مادام‌العمر برای یک نویسندۀ اسپانیایی و آمریکای‌ لاتین‌‌تبار در نظر گرفت.

ارزش مادی جایزه پلانتا: ۱ میلیون یورو! (۶۰۰ هزار یورو برای برنده و ۱۵۰ هزار یورو برای دیگر نامزد نهایی). دومین جایزه گران‌قیمت در سراسر تاریخ و دنیای ادبیات.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۵۲

محل اهدای جایزه: اسپانیا، بارسلونا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان اسپانیایی‌زبان (از اسپانیا یا آمریکای لاتین).

مشهورترین برندگان جوایز ادبی پلانتا: ارنستو ساباتو، کامیلو خوسه سلا، ماریو بارگاس یوسا، خاویر سرکاس و …

۱۹. جایزه استرگا (Strega Prize)

«ماریا بلونچی»، نویسنده و خبرنگار ایتالیایی، به همراه همسر خود در سال ۱۹۴۴ مسئولیت ادارۀ یک محفل جذاب ادبی را در رم به عهده گرفت که به محفل «دوستان یکشنبه» معروف شد. این محفل جای تفرج و بحث‌وجدل برخی از بزرگ‌ترین چهره‌های ادبیات ایتالیا و رم بود.

سه سال پس از تاسیس این محفل، خانواده بلونچی به همراه بازیگر معروف و صاحب شرکت لیکورِ «استرگا»، «گوئیدو آلبرتی»، تصمیم به اهدای جایزه استراگا گرفته‌اند؛ که بعدها به یکی از معتبرترین و جذاب‌ترین جوایز ادبی ایتالیا تبدیل شد. برندۀ جایزه استرگا از زمان شروع تا تا زمان حال توسط محفل دوستان یکشنبه انتخاب می‌شود. اکنون این محفل بیش از ۴۰۰ عضو متشکل از بزرگان هنری، فرهنگی و ادبی ایتالیا دارد. جایزه استرگا هرساله در محلی خاص به برندگان اهدا می‌شود: در بخشِ معبد پریانِ ملک اشرافیِ «ویلا جولیا».

ارزش مادی جایزه استرگا: بدون ارزش مادی

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۴۷

محل اهدای جایزه: ایتالیا، رم

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ایتالیایی‌زبان از نویسندگان سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی استرگا: آنک نام گل از امبرتو اکو، داستان‌های رُم از آلبرتو موراویا، هشت کوه از پائولو کنیه‌تی، الفبای خانواده از ناتالیا گینزبورگ، مسافر شبانه از ماوریتزیو ماجانی و …

۲۰. جایزه گوته (Goethe Prize)

جایزه گوته، همانطور که از نام آن مشخص است، برای بزرگداشت بزرگترین و تاثیرگذارترین شاعرو نویسندۀ آلمانی «یوهان ولفگانگ فون گوته» به بزرگترین اشخاص ادبی و فرهنگی اهدا می‌شود. تاریخچۀ این جایزه پر از حاشیه و سروصدا بوده است؛ چرا که جایزه چهارمین دورۀ گوته به روانکاو مشهور یهودی، یعنی «زیگموند فروید»، رسید: یک جایزه آلمانی برای یک یهودی! آن هم در عصر تولدِ نازی‌ها!

تا سال ۱۹۳۳ این جایزه هرساله به منتخبین اعطا می‌شد اما پس از سال ۱۹۵۵، این جایزه هر سه‌سال یکبار به برندگان اهدا می‌شود. جایزه گوته پرافتخارترین جایزه ادبی آلمان است که نه فقط به نویسندگان و بزرگان ادبی، بلکه به بزرگترین دانشمندان و روشنفکران از سراسر دنیا نیز اهدا می‌شود.

در سال ۲۰۱۱ نیز، شاعر و نویسندۀ سرشناس سوری، «علی احمد سعید إسبر» ملقب به «آدونیس»، موفق به دریافت این جایزه پرافتخار شد. این افتخار برای دنیای ادبیات عرب کم‌‌سابقه بوده است.

ارزش مادی جایزه گوته: ۵۰ هزار یورو

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۲۷

محل اهدای جایزه: آلمان، فرانکفورت

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان، دانشمندان و روشنفکران سرآمد از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی گوته: توماس مان، اینگمار برگمان، ارنست گامبریچ، هرمان هسه، کارل یاسپرس، ماکس پلانک و …

۲۱. جایزه کافکا (Kafka Prize)

در دنیای کافکا که افراد یا مسخ می‌شوند یا در محاکمه‌ای بی‌دلیل و بی‌انتها سردرگم می‌شوند، برخی از نویسندگان نیز ۱۰ هزار دلار جایزه می‌گیرند! هرچه‌قدر که زندگی و آثار «فرانتس کافکا»ی بزرگ تلخ، ناگوار و سیاه است، دریافت جایزه یادبود «کافکا» برای نویسندگان سراسر دنیا شیرین و افتخارآمیز است.

جایزه بین‌المللی کافکا را در اواسط دهۀ اول ۲۰۰۰ میلادی به یک علت خاص نیز مشهور شد: پیشبینی برندگان نوبل ادبیات! اخذ جایزه کافکا توسط «الفریده یلینک» در سال ۲۰۰۴ و «هارولد پینتر» در سال ۲۰۰۵ پیشگویِ دریافت جایزه نوبل ادبیات توسط این نویسندگان در همان سال شده بود.

ارزش مادی جایزه کافکا: ۱۰ هزار دلار

سال شروع اهدای جایزه: ۲۰۰۱

محل اهدای جایزه: چک، پراگ

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی کافکا: فیلیپ راث، ایوان کلیما، هاروکی موراکامی، پتر هاندکه، مارگارت آتوود، میلان کوندرا و …

۲۲. جایزه گئورگ بوشنر (Georg Büchner Prize)

«گئورگ بوشنر» نویسنده و شاعر شهیر آلمانی بود که در ۲۳ سالگی از دنیا رفت. این نویسندۀ ناکام از دنیا، پس از مرگ خود شهرتی روزافزون کسب کرد و به یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های ادبیات آلمان در قرن نوزدهم تبدیل گشت و جایگاه رفیعی کسب کرد؛ جایگاهی در کنار افراد بزرگی همچون گوته.

در میان جوایز ادبی، جایزه گئورگ بوشنر مهم‌ترین جایزه ادبیات آلمانی‌زبان است که در سال ۱۹۳۲، برای اولین‌بار و به یاد «گئورگ بوشنر» به نویسندگان اهدا شد. این جایزه هرساله تنها به یک نویسندۀ آلمانی‌زبانی اعطا می‌گردد که «مجموعۀ آثار این نویسنده سهم بزرگی در شکل‌دهی به زندگیِ فرهنگی معاصر مردم» داشته باشد. این جایزه در سال‌های ابتدایی تنها به نویسندگانی که در محل زندگی بوشنر زندگی کرده بودن یا پیوند قوی‌ای با این مکان داشتند، اهدا می‌شد. از سال ۱۹۵۱ این جایزه به یک جایزه عمومی برای ادبیات آلمانی‌زبان تبدیل شد. در سال ۲۰۲۳ این جایزه برای صدمین سال متوالی به نویسندگان اهدا شد.

ارزش مادی جایزه گئورگ بوشنر: ۵۰ هزار یورو

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۳۲

محل اهدای جایزه: آلمان، هسه

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان آلمانی‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی گئورگ بوشنر: ماکس فریش، گونتر گراس، هاینریش بُل، الیاس کانتی، پتر هاندکه، فریدریش دورنمات، توماس برنهارت و …

۲۳. جایزه رومولو گالگوس (Rómulo Gallegos Prize)

در دنیای ادبیات کمتر نویسنده‌ای مانند «رومولو گالگوس» در سیاست کشور خود به صورت مستقیم تاثیرگذار بوده است. گالگوس اولین رئیس جمهورِ انتخاب شده توسط مردم ونزوئلا در سال ۱۹۴۸ بود. بسیاری او را مطرح‌ترین نویسندۀ ونزوئلا در قرن بیستم و یکی از مهم‌ترین رمان‌نویسان آمریکای لاتین می‌دانستند.

جایزه بین‌المللی «رومولو گالگوس» یادگاری جاودانی است که از این نویسنده و سیاستمدار بر جای مانده است. در سال ۱۹۶۴ طبق دستور مستقیم رئیس جمهور وقت کشور ونزوئلا، این جایزه یادبود برای اولین‌بار به نویسندگان اهدا شد. هدف بیان شده از خلق این یادبود، «جاویدان کردن و گرامیداشت آثار ادبی یک رمان‌نویس و تشویقِ خلاقیت نویسندگان اسپانیایی‌زبان» بوده است. بسیاری از نویسندگان آمریکای لاتین این جایزه را «معتبرترین جایزه ادبی دنیای لاتین» می‌دانند.

ارزش مادی جایزه رومولو گالگوس: ۱۰۰ هزار یورو (یکی از گران‌قیمت‌ترین جوایز ادبی دنیا)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۶۴

محل اهدای جایزه: ونزوئلا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی اسپانیایی‌زبان از سراسر دنیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی رومولو گالگوس: خانه سبز از ماریو بارگاس یوسا، صدسال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز، سرزمین ما از کارلوس فئونتس، کارآگاهان وحشی از روبرتو بولانیو و …

۲۴. جایزه میگل دو سروانتس (Miguel de Cervantes Prize)

کمتر کتاب‌خوانی در جهان وجود دارد که نام دون کیشوت را نشنیده باشد. خالق این اولین رمان و حماسۀ مدرن، «میگل دو سروانتس»، نه‌تنها میراث ادبی گران‌قدری از خود برجای گذاشته است، بلکه سال‌های پس از مرگ او یادبودی گران‌قدر نیز به نام او به نویسندگان اسپانیایی اهدا می‌شود.

جایز میگل دو سروانتس، پس از جایزه بین‌المللی «کارلوس فئونتس»،  گران‌قیمت‌ترین و باپرستیژترین جایزه ادبیات اسپانیا می‌باشد. در سال ۱۹۷۵ این جایزه توسط «وزارت فرهنگ اسپانیا» برای تقدیر از مجموعه آثار یک نویسنده از ملیت‌های «اسپانیایی‌زبان» دنیا تدارک دیده شد. نویسندگان منتخب برای این جایزه می‌توانند آثاری در هر یک از فرم‌ها یا زمینه‌های رمان، داستان کوتاه، شعر، جستار، ترجمه، فلسفه و … یا ترکیبی از این آثار داشته باشند.

ارزش مادی جایزه سروانتس: ۱۲۵ هزار یورو (یکی از گران‌قیمت‌ترین جوایز ادبی دنیا و گران‌قیمت‌ترین جایزه ادبیات اسپانیایی)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۷۶

محل اهدای جایزه: اسپانیا، مادرید

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان از ملیت‌های اسپانیایی‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی میگل دو سروانتس: اکتاویو پاز، ماریو بارگاس یوسا، کامیلو خوسه سلا، آله‌خو کارپانتیه، خورخه لوئیس بورخس، ارنستو ساباتو، کارلوس فوئنتس و …

۲۵. جایزه بزرگ رمان آکادمی فرانسه (Grand Prix du roman de l’Académie française)

«آکادمی فرانسه» یا «فرهنگستان فرانسه» یکی از قدیمی‌ترین اماکن فرهنگی و هنری کشور فرانسه محسوب می‌شود که در سال ۱۶۳۵ توسط لوئی سیزدهم پایه‌گذاری شد. مانند بسیاری از فرهنگستان‌های دیگر، این آکادمی فرانسه نیز مسئولیت پاسداشت از زبان فرانسوی و گسترش و تشویق زبان و ادبیات فرانسوی را دارد.

این آکادمی حدود ۶۰ جایزه ادبی مختلف به نویسندگان اهدا می‌کند که معروف‌ترین این جوایز ادبی، «جایزه بزرگ رمان» است. در کنار جایزه گنکور، جایزه بزرگ رمان آکادمی فرانسه نیز از قدیمی‌ترین و معتبرترین جوایز ادبی کشور فرانسه است.

ارزش مادی جایزه بزرگ رمان آکادمی فرانسه: ۱۰ هزار یورو

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۱۴

محل اهدای جایزه: فرانسه

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: نویسندگان فرانسوی‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی رمان آکادمی فرانسه: پاتریک مودیانو، سُرژ شالاندون، آنتوان دو سنت اگزوپری، ژوئل دیکر، امیلی نوتومب، اریک فی و …

۲۶. جایزه کتاب بریتانیا یا نیبز (British Book Awards or Nibbies)

جایزه کتاب بریتانیا از آن دست جوایز ادبی است که تاکنون چندین حامی عوض کرده و درنتیجه، بارها اسم آن عوض شده است. از سال ۱۹۹۰، اولین سال اهدای این عضو جوان خانوادۀ جوایز ادبی، تا سال ۲۰۰۹ این جایزه توسط «Publishing News» حمایت می‌شد و نام آن جایزه کتاب بریتانیا بود. سپس در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ حامی مالی جدید این جایزه به نام اصلی آن، اسم یکی از شکلات‌های شیری معروف انگلیسی «Galaxy» را اضافه کرد! از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ نیز این جایزه درست یک کمپانی افتاد که متخصص تولید عدسیِ عینک بود!

اعطای این جایزه پس از کش‌وقوس‌های فراوان، از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ متوقف شد؛ تا زمانی که کمپانی معروف «Bestseller» حق آن را تصاحب کرد و نام آن را دوباره به جایزه «کتاب بریتانیا یا نیبز» تغییر داد. علارغم این سرگذشت پرحاشیۀ، جایزه نیبز یکی از مشهورترین جوایز ادبی انگلستان است. علت نام گذاری این جایزه به نیبز، در شکل تندیس آن نهفته است؛ تندیس طلاییِ این جایزه به شکل نوک قلم (nib) می‌باشد.

ارزش مادی جایزه نیبز: ۵ هزار یورو

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۹۰

محل اهدای جایزه: انگلستان

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی از نویسندگان بریتانیا

مشهورترین برندگان جوایز ادبی کتاب بریتانیا: آدم‌های عادی از سالی رونی، همنت از مگی اوفارل، اقیانوس انتهای جاده از نیل گیمن، در ساحل چسیل از ایان مک یوون، هری پاتر و شاهزاده دورگه از جی.کی.رولینگ، راز داوینچی از دن براون و …

۲۷. جایزه نشان کالدکوت (Caldecott Medal)

در میان جوایز ادبی «نشان کالدکوت» جایزه‌ای خاص است که به تصویرگران کتاب اهدا می‌شود. در واقع، این جایزه برای تقدیر از هنرمندیِ تصویرگران در بهترین «کتاب‌های تصویری کودکان» اختصاص داده شده است.

نام این جایزه برای یادبود تصویرگر مشهور آمریکایی «راندولف کالدکوت» انتخاب شده است. نشان کالدکوت تنها به تصویرگران آمریکایی‌تباری تعلق می‌گیرد که در آثار ادبیِ انگلیسی‌زبان هنرنمایی کرده‌اند. این جایزه توسط «انجمن خدمات کتابخانه‌ای به کودکان» یا « Association for Library Service to Children» به تصویرگران اهدا می‌شود. نشان کالدکوت از معتبرترین جوایز ادبی برای تصویرگران کتاب‌های کودک است که موجب افزایش نجومی فروش آثار منتخب پس از مراسم اهدای نشان می‌شود.

ارزش مادی جایزه نشان کالدکوت: بدون ارزش مادی.

سال شروع اهدای جایزه: ۱۹۳۸

محل اهدای جایزه: آمریکا

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: تصویرگران آمریکاییِ آثار ادبیِ انگلیسی‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی نشان کالدکوت: ایستگاه آخر با تصویرگری کریستین رابینسون، کلاه ماهی بزرگه گم شده با تصویرگری جان کلاسن، دو کتاب وینی خرسه و سلام و خداحافظ فانوس دریایی با تصویرگری سوفی بلکال و …

۲۸. جایزه بین‌المللی برای ادبیات داستانیِ عرب‌زبان یا بوکر عربی (International Prize for Arabic Fiction (IPAF))

جایزه حاضر یکی از جوایز ادبی بین‌المللی و بسیار باارزش است که توسط بنیاد مشهور «بوکر» و «اداره فرهنگ و توریسم دولت امارات متحده عربی» حمایت می‌شود. این جایزه را معتبرترین و مهم‌ترین جایزه ادبی دنیای ادبیات عرب می‌دانند. جایزه بوکر عربی «Arabic Booker» برای تشویقِ نویسندگان در زمینۀ نویسندگی خلاقانه و تشویقِ مخاطبین جهت آشنا و مطالعۀ آثار فاخر ادبی طراحی شده است.

بنیاد بوکر عربی تنها به اهدای جوایز قانع نشده و آثار بنده نهایی و نامزدین نهایی این جایزه را، به زبان‌های مهم دنیا ترجمه و منتشر می‌کند. این امر موجب هرچه معتبرتر شدن نام نویسندگان مطرح این مراسم و فروش بالاتر آثار آن‌ها می‌شود.

ارزش مادی جایزه بوکر عربی: ۵۰ هزار دلار برای برندۀ نهایی و ۱۰ هزار دلار برای ۶ نامزد نهایی.

سال شروع اهدای جایزه: ۲۰۰۸

محل اهدای جایزه: امارات عربی

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار و نویسندگان عرب‌زبان

مشهورترین برندگان جوایز ادبی بوکر عربی: واحه‌ی غروب از بها طاهر، گاه ناچیزی مرگ از محمد حسن علوان، ساقۀ بامبو از سعود السنعوسی، فرانکشتاین در بغداد از احمد سعداوی، عزازیل از یوسف زیدان و …

۲۹. جایزه جلال آل‌ احمد

در سال ۱۳۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم به اختصاص یک جایزه ادبی به نویسندگان ایرانی گرفت. این جایزه نام نویسنده و روشنفکر بزرگی ایرانی «جلال آل احمد» را یدک می‌کشد و به «نوبل ادبیات فارسی» معروف است. تنها نام و اعتبار میراث ادبی و فرهنگی آل احمد بر یک جایزه کافی‌ست تا آن را به یکی از معتبرترین و پرخواهان‌ترین جایزه‌های ادبی تبدیل کند.

جایزه جلال آل احمد به ۴ گروه مختلف اعطا می‌شود: «رمان و داستان بلند»، «داستان کوتاه»، «نقد ادبی» و «مستندنگاری». این جایزه همچنین با داشتن جایزه نقدی بزرگ، گران‌قیمت‌ترین جایزه ادبی ایران است.

ارزش مادی جایزه جلال آل ‌احمد: ۴۰۰ میلیون تومان برای برگزیدگان و ۱۰۰ میلیون‌ تومان برای آثار شایسته تقدیر

سال شروع اهدای جایزه: ۱۳۸۷

محل اهدای جایزه: ایران، تهران (و در زادروز جلال آل احمد)

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی ایران

مشهورترین برندگان جوایز ادبی جلال آل ‌احمد: پاییز فصل آخر سال است از نسیم مرعشی، شازده حمام از محمد حسین پاپلی یزدی، ملکان عذاب از ابوتراب خسروی، رهش از رضا امیرخانی، بازار خوبان از آرش صادق بیگی و …

۳۰. جایزه ادبی هوشنگ گلشیری

«هوشنگ گلشیری» به گفتۀ بسیاری از بزرگان ادبیات، یکی از مطرح‌ترین و تاثیرگذارترین چهره‌های ادبیات مدرن ایران بود. متاسفانه بسیاری از آثار ادبی این نویسنده تا زمان مرگ او، ممنوع‌الانتشار بودند و گلشیری، تا زمان حیات خود موفقیت آثارش را نچشید.

پس از فوت هوشنگ گلشیری، همسر او، «فرزانه طاهری»، با کمک چند تن دیگر بنیاد هوشنگ گلشیری را برای پاسداشت از زحمات ادبی گلشیری و ادامه دادن راه او تاسیس کردند. مهم‌ترین فعالیت این بنیاد اهدای جوایز ادبی به‌ویژه جایزه یادبود «هوشنگ گلشیری» بود که جایزه‌ای خاص، معتبر و مستقل محسوب می‌شد که به «بهترین رمان» و «بهترین مجموعه داستان کوتاه» اختصاص پیدا می‌کرد. متاسفانه این جایزه نیز عمر طولانی نداشت و پس از سیزده دوره، در سال ۱۳۹۳، اعطای آن به علت مشکلات مالی و انسانی متوقف شد. بااین‌حال، آثار و نویسندگان منتخب این جایزه هنوز از اعتبار و شهرت بالایی برخوردار هستند.

ارزش مادی جایزه هوشنگ گلشیری: ۱ میلیون تومان (تا سال ۱۳۹۳)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۳۸۰

محل اهدای جایزه: ایران، تهران

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی ایران

مشهورترین برندگان جوایز ادبی هوشنگ گلشیری: چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم از زویا پیرزاد، درخت انجیر معابد از احمد محمود، همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها از رضا قاسمی، آداب بی‌قراری از یعقوب یادعلی و …

۳۱. جایزه مهرگان

در میان جوایز ادبی، جایزه مهرگان تنها جایزه ایرانی است که هم به برگزیدگان ادبی و هم به برگزیدگان علمی و محیط زیستی اهدا می‌شود. این جایزه نام خود را وامدار ماه اهدای هرساله آن است: مهرماه.

سازمان «پکا» که یک شرکت تعاونی توزیع ناشران بود، اولین حامی و برگزارکنندۀ مراسم این جایزه بود. پکا در سال ۱۳۸۵ منحل شد اما جایزه مهرگان با کوشش‌های مدیرعامل سابق این سازمان، «علی‌رضا زرگر»، به صورت یک جایزه خصوصی و مستقل به حیات خود ادامه دارد.

جایزه مهرگان در چند گروه مختلف به آثار مکتوب اهدا می‌شود: «بهترین رمان»، بهترین مجموعه داستان کوتاه»، « یک عمر تلاش در عرصه نوشتن»، «بهترین رمان نوجوان» و «بهترین کتاب در عرصه محیط زیست».

ارزش مادی جایزه مهرگان: 1 میلیون تومان (در سال ۱۳۷۸)

سال شروع اهدای جایزه: ۱۳۷۸

محل اهدای جایزه: ایران، تهران

حوزۀ انتخاب نامزدین جایزه: آثار ادبی ایران

مشهورترین برندگان جوایز ادبی مهرگان: شما که غریبه نیستید از هوشنگ مرادی کرمانی، دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد از شهرام رحیمیان، اسفار کاتبان از ابوتراب خسروی، برف و سمفونی ابری از پیمان اسماعیلی، کوچ شامار از فرهاد ح گوران و …

۳۲. سخن پایانی فهرست جوایز ادبی: چراغی برای کتابخوانان در دنیای پر رمز و راز کتاب‌ها

آشنایی با جوایز ادبی، فراتر از دانستن نام برندگان، دریچه‌ای است به سوی دنیایی که در آن کتاب‌ها، نویسندگان و فرهنگ‌ها به هم پیوند می‌خورند. هر جایزه، با تاریخچه و معیارهای خاص خود، روایتی منحصر به فرد از ادبیات را به نمایش می‌گذارد. از نوبل که قله آرزوهای نویسندگان است تا مهرگان که ادبیات و علم را در هم می‌آمیزد، هر کدام، چراغی فراروی کتابخوانان در انتخاب آثار ارزشمند روشن می‌کنند. این مقاله، با معرفی سی جایزه ادبی برجسته، شما را به گشت و گذاری جذاب در این دنیای شگفت‌انگیز دعوت می‌کند. پس با شناخت این جوایز، دریچه‌های تازه‌ای به روی خود بگشایید و از خواندن کتاب‌هایی لذت ببرید که تایید و تحسین بزرگان ادبیات را به همراه دارند.

۳۳. سوالات متداول فهرست جوایز ادبی

۱. هدف اصلی از ایجاد جوایز ادبی چیست؟

هدف اصلی جوایز ادبی، تقدیر از نویسندگان، آثار ادبی آن‌ها و به طور کلی، بزرگداشت ادبیات و کتاب است.

۲. چرا اطلاع از جزئیات جوایز ادبی برای کتابخوانان مهم است؟

هر جایزه‌ی ادبی تاریخچه، رویکرد، و اعتبار خاص خود را دارد. آشنایی با این جزئیات به کتابخوانان کمک می‌کند تا داستان پشت هر اثر برنده را درک کنند و انتخاب‌های آگاهانه‌تری در مطالعه داشته باشند.

۳. آیا جوایز ادبی تنها به نویسندگان مشهور تعلق می‌گیرد؟

خیر، در این مقاله به جوایزی اشاره شده است که به نویسندگان تازه‌کار یا کمتر شناخته‌شده نیز تعلق می‌گیرد، مانند جایزه “اولین رمان” در جایزه ملی حلقۀ منتقدان کتاب یا جایزه “اولین رمان نویسنده” در جایزه گنکور.

۴. آیا جوایز ادبی تنها به آثار داستانی تعلق می‌گیرد؟

خیر، بسیاری از جوایز ادبی به آثار غیرداستانی، شعر، نقد ادبی، زندگی‌نامه، و حتی تصویرگری در کتاب‌های کودک نیز تعلق می‌گیرد.

۵. آیا تمام جوایز ادبی ارزش مالی بالایی دارند؟

خیر، برخی از جوایز ادبی مانند جایزه گنکور ارزش مالی پایینی دارند اما اعتبار ادبی بسیار بالایی دارند. در مقابل، جوایزی مانند جایزه پلانتا و جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین ارزش مالی بسیار بالایی دارند.

۶. آیا جوایز ادبی تنها به آثار انگلیسی‌زبان تعلق می‌گیرد؟

خیر، بسیاری از جوایز ادبی به آثار نوشته‌شده به زبان‌های دیگر یا ترجمه شده به انگلیسی نیز تعلق می‌گیرد، مانند جایزه نوبل ادبیات، جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین، و جایزه بین‌المللی نوستاد.

۷. کدام جوایز ادبی به آثار علمی-تخیلی و فانتزی تعلق می‌گیرد؟

جایزه هوگو به آثار علمی-تخیلی و فانتزی تعلق می‌گیرد و یکی از معتبرترین جوایز در این ژانر محسوب می‌شود.

۸. کدام جوایز ادبی به تصویرگران کتاب‌های کودک تعلق می‌گیرد؟

نشان کالدکوت به تصویرگران کتاب‌های کودک تعلق می‌گیرد و یکی از معتبرترین جوایز در این زمینه است.

۹. کدام جوایز ادبی به آثار ادبیات کودک و نوجوان تعلق می‌گیرد؟

جایزه آسترید لیندگرن و جایزه هانس کریستین اندرسون به نویسندگان و تصویرگران ادبیات کودک و نوجوان تعلق می‌گیرد.

۱۰. آیا در ایران نیز جوایز ادبی مهمی وجود دارد؟

بله، جویاز ادبی جلال آل احمد و  مهرگان از جمله جوایز ادبی مهم در ایران هستند. همچنین، جایزه هوشنگ گلشیری نیز تا سال ۱۳۹۳ یکی از جوایز معتبر ادبی در ایران بود.

فهرست مطالب