“مدار” از سامانتا هاروی، برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴

مقدمه: تقدیر از کتابی خارج از جو زمین!

در اتفاقی غافلگیرکننده، سامانتا هاروی، نویسنده بریتانیایی، با رمان «مدار (The Orbital)» جایزه بوکر ۲۰۲۴ را از آن خود کرد. این پیروزی نه تنها برای هاروی که پیش از این نیز نامزد این جایزه شده بود، بلکه برای ادبیات معاصر بریتانیا نیز نقطه عطفی محسوب می‌شود. مدار، داستانی جسورانه و شاعرانه با فضایی علمی-تخیلی است که در ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌گذرد و به تاملات درونی فضانوردان در مواجهه با زمین و کیهان می‌پردازد.

ادموند دو وال، رئیس هیئت داوران، در این باره گفت:

۲. جایزه بوکر: نشان افتخار ادبیات داستانی

جایزه بوکر که از سال ۱۹۶۹ تاکنون به طور سالانه به بهترین رمان نوشته شده به زبان انگلیسی اهدا می‌شود، یکی از معتبرترین جوایز ادبی جهان است. فرآیند داوری این جایزه بسیار دقیق و سختگیرانه است و هیئت داوران متشکل از منتقدان، نویسندگان و شخصیت‌های برجسته ادبی، از میان صدها رمان منتشر شده در طول سال، بهترین اثر را انتخاب می‌کنند. برنده جایزه بوکر علاوه بر دریافت ۵۰ هزار پوند جایزه نقدی، با افزایش چشمگیر فروش و شهرت بین‌المللی روبرو می‌شود.

۳. سامانتا هاروی: کاوشگر ذهن و زبان

سامانتا هاروی، نویسنده و شاعر بریتانیایی، متولد ۱۹۷۳ است. او در دانشگاه لندن در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرده و پیش از این که به طور تمام وقت به نویسندگی بپردازد، به عنوان معلم و کتابدار فعالیت می‌کرده است. هاروی تاکنون چهار رمان و یک کتاب غیرداستانی منتشر کرده است که با استقبال منتقدان و خوانندگان مواجه شده‌اند.

رمان «طبیعت بکر “The Wilderness”» او در سال ۲۰۱۴ نامزد جایزه بوکر و جایزه بِیلیز شد. رمان «دزد عزیز “Dear Thief”» او در سال ۲۰۱۶ برنده جایزه ادبی آکادمی هنر و ادبیات آمریکا شد. سبک نوشتاری هاروی با تمرکز بر زبان شاعرانه، کاوش در ذهن شخصیت‌ها و فضاسازی‌های روانشناختی مشخص می‌شود. او از نویسندگانی چون ویرجینیا وولف و مارگارت آتوود به عنوان تأثیرات ادبی خود نام برده است.

۴. نگاهی به رمان مدار: برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴

“مدار”، رمانی شگفت‌انگیز از سامانتا هاروی و برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴، سفری ۲۴ ساعته را در ایستگاه فضایی بین‌المللی روایت می‌کند. شش فضانورد از ژاپن، روسیه، ایالات متحده، بریتانیا و ایتالیا، در این ایستگاه معلق در فضا، نه تنها وظایف رسمی خود را انجام می‌دهند، بلکه در تنهایی خویش، به تأملاتی عمیق درباره بشریت و زمین می‌پردازند.

هاروی با قلمی روان و تصاویری بدیع، خواننده را به سفری فلسفی در میان ستارگان می‌برد. پرسش‌هایی از هستی و ماهیت خدا، معنای زندگی، و تهدیدهای جدید وجودی مانند تغییرات اقلیمی، در ذهن این مسافران فضایی، همچون شهاب‌سنگ‌هایی درخشان، جرقه می‌زنند.

اما “مدار” تنها به کاوش درونی انسان محدود نمی‌شود. در لحظاتی شگفت‌انگیز، روایت داستان به موجوداتی فرازمینی، ربات‌ها و حتی انسان‌های اولیه در دریای بیکران گسترش می‌یابد. هر فصل از این رمان، مانند یک دور کامل به دور زمین، ۹۰ دقیقه از این سفر فضایی را در بر می‌گیرد و در مجموع ۱۶ دور، ۲۴ ساعت حضور این فضانوردان در ایستگاه فضایی را به تصویر می‌کشد.

“مدار” با استقبال بی‌نظیر منتقدان مواجه شده است. این رمان نه تنها جایزه بوکر 2024 را از آن خود کرده، بلکه نامزد جایزه اورول برای داستان سیاسی و جایزه اورسولا کی. لو گویین برای داستان تخیلی نیز بوده است.

جاشوا فریس، منتقد نیویورک تایمز، معتقد است که موقعیت فضانوردان در ارتفاع بالا و انزوای نسبی آنها از سایر انسان‌ها، به تأملات آنها وضوحی تازه می‌بخشد، وضوحی عاری از تعصبات، قبیله‌گرایی و درگیری‌هایی که بر روی زمین حاکم است.

الکساندرا هریس، منتقد گاردین، نیز درون‌نگری و تفکر فضانوردان درباره بشریت را نقطه قوت رمان می‌داند. او زیبایی “مدار” را نه در ستایش‌های صریح، بلکه در ریتم و ساختار عمیق آن می‌بیند.

بتانی پاتریک، منتقد لس‌آنجلس تایمز، بر این باور است که هاروی با قرار دادن شش شخصیت در نزدیکی یکدیگر، به دنبال ترویج وابستگی متقابل انسان‌ها به یکدیگر است. او در پایان می‌نویسد:

۴.۱. چرا “مدار” برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴ شد؟

هیئت داوران جایزه بوکر ۲۰۲۴ “مدار” را به دلیل “نگاه نوآورانه و شاعرانه به تجربه انسانی” و “زبانی زیبا و قدرتمند” به عنوان برنده انتخاب کردند. آنها این رمان را اثری “هیجان‌انگیز و تأثیرگذار” دانستند که “پرسش‌های بنیادین درباره هستی و جایگاه انسان در جهان” را مطرح می‌کند. “مدار” با ترکیب فضای علمی-تخیلی و کاوش در روان شخصیت‌ها، اثری منحصربه‌فرد و متمایز از سایر نامزدهای جایزه بوکر امسال بود.

۵. تفاوت جایزه بوکر و جایزه بین‌المللی بوکر

جایزه بوکر و جایزه بین‌المللی بوکر، هر دو جوایز ادبی معتبر و پرطرفداری هستند که در دنیای ادبیات شناخته شده‌اند. اما این دو جایزه تفاوت‌های مهمی با هم دارند.

۵.۱. شرایط جایزه بوکر (Booker Prize)

۵.۲. شرایط جایزه بین‌المللی بوکر (International Booker Prize)

۶. نقدها و بازخوردها کتاب برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴

“مدار” علاوه بر مراسم جایزه بوکر ۲۰۲۴، با استقبال گسترده منتقدان و خوانندگان نیز روبرو شده است. بسیاری از منتقدان زبانی شاعرانه و فضاسازی بدیع رمان را ستوده‌اند و آن را اثری “جادویی و مسحورکننده” توصیف کرده‌اند. برخی از خوانندگان نیز از شخصیت‌پردازی قوی و داستان احساسی “مدار” تمجید کرده‌اند.

با این حال، برخی از منتقدان بر این باورند که رمان در برخی بخش‌ها کمی کند و توصیفی است و ممکن است برای همه خوانندگان جذاب نباشد. در مجموع، “مدار” رمانی است که با وجود برخی نقدها، توانسته نظر مثبت اکثر منتقدان و خوانندگان را به خود جلب کند.

۷. سایر نامزدهای جایزه بوکر ۲۰۲۴

در کنار “مدار”، پنج رمان دیگر نیز به مرحله نهایی جایزه بوکر 2024 راه یافته بودند که عبارتند از:

رقابت امسال جایزه بوکر بسیار نزدیک و هیجان‌انگیز بود و هر یک از این رمان‌ها دارای ویژگی‌ها و نقاط قوت منحصربه‌فردی بودند.

۸. سخن پایانی: تأثیرات و پیامدهای انتخاب سامانتا هاروی به عنوان برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴

انتخاب “مدار” به عنوان برنده جایزه بوکر 2024 بی‌شک تأثیر قابل توجهی بر صنعت نشر و مسیر حرفه‌ای سامانتا هاروی خواهد داشت. انتظار می‌رود که این رمان به زبان‌های مختلف ترجمه شود و مخاطبان گسترده‌تری در سراسر جهان پیدا کند. همچنین، این پیروزی می‌تواند به شناخته شدن بیشتر آثار قبلی هاروی و جذب خوانندگان جدید به سبک نوشتاری منحصربه‌فرد او منجر شود.

با توجه به کیفیت ادبی و موضوع جذاب “مدار”، پیش‌بینی می‌شود که این رمان به یکی از آثار ماندگار ادبیات معاصر تبدیل شود و در سال‌های آینده نیز مورد توجه منتقدان و خوانندگان قرار بگیرد.

فهرست مطالب